شناسنامه علمی شماره
دوره 38، شماره 2 ، شهریور 1403
مقاله پژوهشی
سید محسن سیدی؛ مصطفی گودرزی؛ صدیقه اشتری؛ مریم حاتم آبادی فراهانی؛ ابوالقاسم سرلک
چکیده
به منظور ارزیابی اثر روش های مختلف آبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف آب لوبیا چیتی، در سالهای 1401 و 1402، پژوهشی در پردیس تحقیقات و آموزش لوبیا در خمین به صورت ناحیه ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. روشهای آبیاری در چهار سطح (آبیاری بارانی به صورت کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک، بارانی نیوفیت، رین فلت، و قطرهای ...
بیشتر
به منظور ارزیابی اثر روش های مختلف آبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف آب لوبیا چیتی، در سالهای 1401 و 1402، پژوهشی در پردیس تحقیقات و آموزش لوبیا در خمین به صورت ناحیه ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. روشهای آبیاری در چهار سطح (آبیاری بارانی به صورت کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک، بارانی نیوفیت، رین فلت، و قطرهای نواری) و ارقام لوبیاچیتی (لاین 21492 و ارقام کوشا و صالح) با سه تیپ رشدی مختلف در این ناحیه‌ها به صورت تصادفی کشت گردید. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین میزان مصرف آب (12500 متر مکعب در هکتار) در روش آبیاری بارانی کلاسیک بود. کمترین میزان مصرف آب (6600 متر مکعب در هکتار) نیز در روش آبیاری قطرهای مشاهده شد و روشهای آبیاری نیوفیت و رین فلت که مصرف آب تقریبا مشابهی داشتند (حدود 11000 مترمکعب در هکتار) در بین آنها قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثر روش آبیاری بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه لوبیاچیتی معنیدار بود، ولی اثر رقم تنها بر عملکرد دانه معنیدار شد. بیشترین مقدار عملکرد دانه (296/9 گرم در متر مربع) در آبیاری قطرهای و کمترین میزان (228/7 گرم در متر مربع) در تیمار آبیاری بارانی کلاسیک بود. در بین ارقام نیز بیشترین و کمترین عملکرد دانه (به ترتیب 274/1 و 236/3 گرم در متر مربع) به ترتیب متعلق به رقم کوشا و صالح بود. همچنین، بیشترین (0/45 کیلوگرم بر مترمکعب) و کمترین مقدار کارایی مصرف آب (0/18 کیلوگرم بر مترمکعب) به ترتیب در روشهای آبیاری قطرهای و بارانی کلاسیک بهدست آمد. به طور کلی، نتایج نشان داد که روش آبیاری قطرهای علاوه بر کاهش مصرف آب، موجب افزایش عملکرد لوبیاچینی و کارایی مصرف آب شد.
مقاله پژوهشی
میثم عابدین پور؛ محمدحسین رزاقی
چکیده
کنجد گیاهی سازگار با شرایط نیمه خشک و متحمل به تنش آبی است و مدیریت صحیح آبیاری نقش بسزایی در افزایش کمیت و کیفیت دانه کنجد دارد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر روشهای آبیاری برحجم آب کاربردی و آرایش کاشت برای دستیابی به عملکرد مطلوب و بهره‌وری آب کنجد به صورت بلوک‌های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان اجرا ...
بیشتر
کنجد گیاهی سازگار با شرایط نیمه خشک و متحمل به تنش آبی است و مدیریت صحیح آبیاری نقش بسزایی در افزایش کمیت و کیفیت دانه کنجد دارد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر روشهای آبیاری برحجم آب کاربردی و آرایش کاشت برای دستیابی به عملکرد مطلوب و بهره‌وری آب کنجد به صورت بلوک‌های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان اجرا شد. تیمارها شامل سه روش آبیاری (بارانی، قطرهای نواری و سطحی) به همراه سه آرایش کاشت بر بستر بلند1 (2 ردیف کاشت روی بستر بلند به عرض 50 سانتی متر، یک ردیف کاشت روی پشته به عرض 50 سانتیمتر و یک ردیف کاشت با فواصل 50 سانتیمتر بر بستر مسطح) در نظرگرفته شد. نتایج دو ساله آزمایش 1401-1400 نشان داد که حداکثر عملکرد دانه در روش آبیاری قطرهای نواری و روش کاشت روی پشته و کمترین عملکرد دانه در آبیاری سطحی با روش کاشت مسطح به ترتیب به میزان 1305 و 735 کیلوگرم در هکتار بود. متوسط مقدار آب کاربردی برای روش آبیاری قطرهای نواری حدود 4180 مترمکعب در هکتار و مقدار آب کاربردی برای روشهای آبیاری بارانی و سطحی به ترتیب حدود 4675 و 5930 مترمکعب در هکتار اندازه گیری شد. حداکثر بهره وری آب در روش آبیاری قطره ای نواری و روش کاشت روی پشته به ترتیب به میزان 0/31 و 0/45 کیلوگرم بر مترمکعب آب بود. در مجموع، با هدف دستیابی به حداکثر عملکرد دانه و بهره‌وری آب با حداقل مصرف آب، روش آبیاری قطرهای نواری و کاشت روی پشته برای کنجد توصیه می‌گردد.
مقاله پژوهشی
حسین دهقانی سانیج؛ علی مختاران؛ رامین نیکان فر؛ امیر نورجو؛ محمدعلی شاهرخ نیا؛ پیمان ورجاوند؛ نادر سلامتی؛ بهمن یارقلی؛ محمد علی به آیین؛ جعفر حبیبی اصل
چکیده
استفاده از فناوری هایی که منجر به کاهش آب مصرفی واقعی (ETa) در مزرعه شوند بر ارتقای بهره‌وری آب در سطح حوضه اثربخش خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثربخش‌ترین فناوری ها برای کاهش ETa و کمک به احیای دریاچه‌های چند حوضه، پایشی در سال زراعی 1401-1400 با اعمال فناوری های به‌زراعی در سطح مزارع و باغ های کشاورزان انجام شد و در آن تعداد ...
بیشتر
استفاده از فناوری هایی که منجر به کاهش آب مصرفی واقعی (ETa) در مزرعه شوند بر ارتقای بهره‌وری آب در سطح حوضه اثربخش خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثربخش‌ترین فناوری ها برای کاهش ETa و کمک به احیای دریاچه‌های چند حوضه، پایشی در سال زراعی 1401-1400 با اعمال فناوری های به‌زراعی در سطح مزارع و باغ های کشاورزان انجام شد و در آن تعداد 55، 17 و 18 مزرعه و باغ به‌ترتیب از حوضه‌های دریاچه ارومیه، طشک-بختگان و مارون-جراحی در نظر گرفته شد. نتایج پایش نشان داد که هرچند اعمال تمامی فناوری ها توانسته بر کاهش آب آبیاری به‌میزان متوسط 24/6%، افزایش عملکرد با متوسط 18/3% و افزایش بهره‌وری آب با متوسط 60/4% برای هر سه حوضه آبریز مؤثر باشد، اما همه این فناوری ها در کاهش میزان ETa محصول، اثربخش نبود. پایش مزارع نشان داد که فناوری‌هایی که بر پایه "برنامهریزی دقیق مبتنی بر نمایه‌های خاک و گیاه در کنار اصلاح و مدیریت بهینه سامانه آبیاری موجود" بود، توانست علاوه بر اثربخشی در نمایه‌های کاربردی آب در مزرعه و یا باغ، باعث کاهش ETa به‌میزان متوسط 15/5% و ارتقای بهره‌وری آب مصرفی(WPET) با متوسط40% در هر سه حوضه آبریز شود. براین اساس، اثربخش‌ترین فناوری ها در حوضه دریاچه ارومیه، ایجاد شیارهای دوطرفه ردیف درختان در آبیاری سطحی و برنامهریزی آبیاری قطرهای براساس نمایه خاک و گیاه در محصولات ردیفی و درختان بود که ETa را 18% کاهش داد. همچنین کوچک‌کردن کرت‌های آبیاری تا سطح سایه‌انداز برای درختان انار و پسته درحوضه طشک-بختگان، ایجاد طشت در اطراف سطح سایه‌انداز درختان نخل به‌همراه مالچ برگ نخل و بالاخره روش مدیریتی کاهش دبی پس از رسیدن جریان آب به انتهای نوار و یا شیار در سامانه آبیاری سطحی برای زراعت در حوضه مارون-جراحی، توانست با کاهش دادن ETaبه‌ترتیب به‌میزان 21% ،13% و 14% از مهمترین فناوری ها به شمار آید. بنابراین، توجه به فناوری های پایش شده در سطح یک حوضه با مشارکت کشاورزان محلی و ترویج آنها می‌تواند ضمن استقرار کشاورزی پایدار، در حفاظت زیست‌بوم منطقه مؤثر باشد.
مقاله پژوهشی
نادر نادری؛ سید محسن طباطبائیان
چکیده
یکی از روشهای مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی آبیاری قطرهای زیرسطحی است. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد فنی و وضعیت شوری خاک در سامانههای آبیاری قطرهای زیرسطحی اجرا شده در استان سمنان طی سالهای 1399 تا 1400 انجام شد. تعداد پنج سامانه در شهرستانهای شاهرود، دامغان و سمنان مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور، ویژگیهای ...
بیشتر
یکی از روشهای مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی آبیاری قطرهای زیرسطحی است. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد فنی و وضعیت شوری خاک در سامانههای آبیاری قطرهای زیرسطحی اجرا شده در استان سمنان طی سالهای 1399 تا 1400 انجام شد. تعداد پنج سامانه در شهرستانهای شاهرود، دامغان و سمنان مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور، ویژگیهای هیدرولیکی سامانه، پروفیل رطوبت و شوری خاک بررسی شد. در مجموع، نتایج ارزیابی نشان داد که ضریب تغییرات دبی از 4% تا 8% ، ضریب یکنواختی آماری از 85% تا 90/7% و عملکرد کلی قطرهچکان از 0/09 تا 0/15 متغیر بود. عملکرد هیدرولیکی سامانهها از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار بود. نتایج ارزیابی نشان داد که در برخی قسمتها، فشار در انتهای لاترالها کمتر از حد لازم بود، اما استفاده از قطرهچکانهای جبرانکننده فشار باعث تنظیم دبی در این قسمتها شده بود. در باغهای مورد بررسی، عمق نصب لاترالها غیر یکنواخت و بین 15 تا 45 سانتیمتر بود. مقدار رطوبت خاک، از سطح تا عمق روندی افزایشی داشت. بررسی پروفیل شوری عصاره اشباع خاک نشان داد که مقدار شوری با افزایش عمق روندی کاهشی، و با افزایش فاصله افقی از لوله لترال روندی افزایشی داشت. مقدار بیشینه شوری در عمق نصب 30 و 40 سانتیمتر، در لایههای 30-0 و 60-30 سانتیمتری خاک وجود داشت. علت افزایش شوری در این ناحیه کاهش رطوبت خاک در اثر صعود مویینه رطوبت و تبخیر آن از سطح خاک و جذب سریعتر رطوبت توسط ریشه بوده است. مهمترین عوامل بهبود عملکرد سامانهها عبارتند از: اجرای صحیح سامانهها و تأمین فشار لازم در مانیفولدها و لترالها، آبشویی خاک در فصل زمستان با آبیاری سنگین غرقابی، و کارگذاری لترالها در عمق مناسب بهطور یکنواخت.
مقاله پژوهشی
علی کلاهدوزان؛ حامد نوذری؛ صفر معروفی
چکیده
در سالهای اخیر، تضاد منافع زیست‌محیطی با معیشت کشاورزان به یکی از مهمترین مسائل حکمرانی محیطزیست و کشاورزی در حوضه آبریز زایندهرود تبدیل شده است. بنابراین، دستیابی به نقطه تعادل میان سود اقتصادی با استفاده از الگوی کشت بهینه و جلوگیری از برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی از اهمیت زیادی برای سیاستگذاران این حوزه برخوردار ...
بیشتر
در سالهای اخیر، تضاد منافع زیست‌محیطی با معیشت کشاورزان به یکی از مهمترین مسائل حکمرانی محیطزیست و کشاورزی در حوضه آبریز زایندهرود تبدیل شده است. بنابراین، دستیابی به نقطه تعادل میان سود اقتصادی با استفاده از الگوی کشت بهینه و جلوگیری از برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی از اهمیت زیادی برای سیاستگذاران این حوزه برخوردار است. در این پژوهش، تابع محیطزیست با استفاده از محدودیت منابع آب و تابع اقتصادی با استفاده از سود اقتصادی محصولاتی که در دشت کوهپایه- سگزی کشت می‌گردد در بازه زمانی 1376 – 1390 مدل‌سازی گردید. تابع نش با استفاده از بهینهسازی غیرخطی مقید با توجه به محدودیت منابع آب در هر سال بهینه شد. پس از آن، الگوی کشت محصولات با روش تئوری بازیها و روش برنامهریزی خطی محاسبه شد. نتایج نشان داد که کاهش مصرف آب در روش تئوری بازیها 31% و برای روش برنامهریزی خطی 17% است. در این حالت، میزان کاهش سود برای این دو روش به ترتیب 17% و 4% نسبت به حالت مبنا است. نتایج نشان داد که افت سطح آب زیرزمینی برای هیدروگراف معرف دشت و روش برنامهریزی خطی به ترتیب برابر با 3/69 و 2/04 متر است. در حالی که در روش تئوری بازی‌های بهینه شده با وزن تابع اقتصادی 0/5، تراز آب زیرزمینی دشت افزایش 7/45 متری دارد. با توجه به میزان کاهش مصرف آب، میزان کاهش سود و افزایش تراز آب زیرزمینی، روش تئوری بازی‌های بهینه شده با وزن 0/5 نسبت به روش برنامهریزی خطی برتری دارد.
مقاله پژوهشی
محمد عبدوس؛ محمدرضا یزدانی
چکیده
استفاده از مغناطیسی کردن آب ممکن است یکی از روشهای بهبود اثر خصوصیات کیفی/کمی آبهای مورد استفاده در بخش کشاورزی، باشد. کمبود آب در کشور و تداوم خشکسالیها به یکی از مهمترین عوامل محدود کنندهی رشد گیاهان منجر شده است. در این تحقیق، با هدف بررسی تأثیر آب مغناطیسی بر رشد و عملکرد دو گیاه ذرت(Zea mays) و چای ترش (Hibiscus sabdariffa) ، سه ...
بیشتر
استفاده از مغناطیسی کردن آب ممکن است یکی از روشهای بهبود اثر خصوصیات کیفی/کمی آبهای مورد استفاده در بخش کشاورزی، باشد. کمبود آب در کشور و تداوم خشکسالیها به یکی از مهمترین عوامل محدود کنندهی رشد گیاهان منجر شده است. در این تحقیق، با هدف بررسی تأثیر آب مغناطیسی بر رشد و عملکرد دو گیاه ذرت(Zea mays) و چای ترش (Hibiscus sabdariffa) ، سه تیمار آب مغناطیسی به همراه شاهد در مزرعهی آموزشی و پژوهشی دانشگاه سمنان استفاده شد. به این منظور، اثر تیمارهای مختلف آب مغناطیسی(شامل تیمار مغناطیسی (T1)، تیمار الکترومغناطیسی با دامنه بالا ( T2) و تیمار الکترومغناطیس با دامنه کوتاه ( T3) بر روی صفات مورفولوژیکی ذرت و چای ترش، بهمراه تیمار شاهدT4، آزمایشی در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. نتایج حاصل از بررسی تأثیر تیمارهای آب مغناطیسی بر رشد و محصول گیاه ذرت نشان داد که میزان محصول در تیمار T3 برابر با 1663 گرم بود که 147گرم از شاهد بیشتر بود. میزان محصول چای ترش در تیمارهای T1، T2 و T3 به ترتیب برابر با 259، 268 و235 گرم و از محصول شاهد(234گرم) بیشتر بود. ولی اثر سه تیمار آب مغناطیسی بر عملکرد رشد محصول ذرت و چای ترش با شاهد تفاوت آماری معنیدار در سطح اطمینان 95 درصد نشان نداد. بهطور کلی، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که آب مغناطیسی شده تأثیر چندانی در افزایش رشد و محصولدهی گیاه ذرت نداشت، ولی آبیاری گیاه چای ترش با آب مغناطیسی شده موثرتر بود، به نحوی که موجب افزایش رشد و محصولدهی بهتردر طول ایام کشت شد.