شناسنامه علمی شماره
دوره 34، شماره 4 ، بهمن 1399
مقاله پژوهشی
محمد علی غلامی سفیدکوهی؛ زهرا باقری خلیلی؛ محمد امین قلعه نوی
چکیده
به منظور مدیریت بهینه و مناسب بر منابع آبی استانهای شمالی کشور، اندازهگیری مقدار تبخیر-تعرق واقعی گیاه برنج از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش در سال زراعی 98-1397 در اراضی شالیزاری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری برای اندازهگیری تبخیر-تعرق واقعی و ضریب گیاهی دو رقم برنج (هاشمی و شیرودی) با استفاده از شش عدد لایسیمتر ...
بیشتر
به منظور مدیریت بهینه و مناسب بر منابع آبی استانهای شمالی کشور، اندازهگیری مقدار تبخیر-تعرق واقعی گیاه برنج از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش در سال زراعی 98-1397 در اراضی شالیزاری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری برای اندازهگیری تبخیر-تعرق واقعی و ضریب گیاهی دو رقم برنج (هاشمی و شیرودی) با استفاده از شش عدد لایسیمتر زهکشدار طراحی و احداث شد. پس از کشت برنج در درون لایسیمترها، ، مقادیر بارندگی، آب آبیاری و نشت عمقی در دورههای پنج روزه اندازهگیری شد. نتایج بدست آمده از لایسمترها نشان از تفاوت مقادیر نیاز آبی و نفوذ عمقی در دوره رشد (از مرحله نشا تا برداشت) در ارقام هاشمی و شیرودی داشت بهطوریکه میزان نیاز آبی این ارقام در طول دوره رشد بهترتیب 351 و 397 میلیمتر و نفوذ عمقی در این ارقام بهترتیب 48 و 97 میلیمتر بدست آمد. همچنین با مقایسه تبخیر-تعرق واقعی اندازهگیری شده در لایسیمتر و تبخیر-تعرق مرجع محاسباتی 14 روش غیرمستقیم، ضرایب گیاهی برای ارقام هاشمی و شیرودی حاصل شد. ضرایب گیاهی استخراج شده در این پژوهش با در نظر گرفتن رقم و روش برآورد تبخیرتعرق مرجع، بین 73/0 تا 12/1 برای مرحله ابتدایی، 83/0 تا 41/1 برای مرحله میانی و 64/0 تا 15/1 برای مرحله انتهایی متغیر بود. همچنین متوسط درصد خطای تخمین(PE) ضریب گیاهی در مقایسه با ضریب گیاهی توصیه شده توسط فائو به ترتیب طی مراحل ابتدایی، میانی و انتهایی 11%، 11% و 8% در رقم هاشمی و 15%، 23% و 16% در رقم شیرودی بدست آمد که ضرورت استخراج ضرایب گیاهی ارقام مختلف برنج را بر مبنای شرایط محلی، نشان می داد. ضرایب حاصل از این پژوهش میتواند برای برآورد نیاز آبی ارقام هاشمی و شیرودی بر پایه روشهای غیر مستقیم در طراحی پروژههای آبی و برنامهریزی تحویل آب در شبکه آبیاری و زهکشی در منطقه پژوهش استفاده شود.
مقاله پژوهشی
مهدی زنگی آبادی
چکیده
در راستای مدیریت و ارتقاء بهرهوری مصرف آب در بخش کشاورزی، توجه به ویژگیهای فیزیکی خاک یک اصل محسوب میگردد. بر این اساس مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه مهمترین ویژگیهای فیزیکی خاک با بهرهوری مصرف آب در گیاه ذرت علوفهای، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در استان خراسانرضوی انجام شد. در این مطالعه تعداد ...
بیشتر
در راستای مدیریت و ارتقاء بهرهوری مصرف آب در بخش کشاورزی، توجه به ویژگیهای فیزیکی خاک یک اصل محسوب میگردد. بر این اساس مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه مهمترین ویژگیهای فیزیکی خاک با بهرهوری مصرف آب در گیاه ذرت علوفهای، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در استان خراسانرضوی انجام شد. در این مطالعه تعداد 30 کرتبا مساحت 15 مترمربع، با خاکهای متفاوت از نظر بافت و ساختمان، بهعنوان کرتهای آزمایشی انتخاب گردید و کلیه عملیات کاشت، داشت و برداشت به صورت یکنواخت برای کل کرتها انجام شد. گیاه ذرت به صورت دستی کشت شد و آبیاری سطحی با استفاده از تانکر و شمارنده، به انجام رسید و در هر نوبت، آبیاری برای کل کرتها در یک روز و به یک میزان صورت گرفت. پس از تهیه نمونههای خاک از کرتهای آزمایشی و اندازهگیریهای آزمایشگاهی و صحرایی، تعداد 35 ویژگی فیزیکی خاک، تعیین شد. محصول ذرت به صورت دستی در هر کرت برداشت شد و مقادیر میانگین بهرهوری مصرف آب (عملکرد کل زیستتوده هوایی به ازاء واحد آب کاربردی) در دو سال متوالی، ملاک محاسبات آماری قرار گرفت. دادهها با استفاده از روشهای تجزیه مؤلفههای اصلی، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی چندمتغیره و تجزیه مسیر (علیت) تحلیل شد. نتایج نشان داد که از مجموع 35 ویژگی فیزیکی مطالعه شده، ویژگیهای آب قابل استفاده (ظرفیت مزرعه در مکش 100 سانتیمتر) با ضریب تبیین 54 درصد، انرژی انتگرالی آب قابل استفاده (ظرفیت مزرعه در مکش 330 سانتیمتر) با ضریب تبیین 20 درصد و میانگین قطر خلل و فرج خاک با ضریب تبیین چهار درصد، توانستهاند مجموعاً 78 درصد تغییرات بهرهوری مصرف آب در گیاه ذرت علوفهای را توجیه نمایند. در مجموع میتوان ویژگیهای مقدار و انرژی آب قابل استفاده و قطر خلل و فرج خاک را به عنوان مهمترین ویژگیهای فیزیکی مؤثر بر بهرهوری مصرف آب در گیاه ذرت علوفهای بر شمرد.
مقاله پژوهشی
فاطمه کیخایی؛ قاسم زارعی؛ ناصر گنجی خرم دل؛ صادق صادقی
چکیده
یکی از راهکارهای کاهش تلفات آب در کشاورزی، برنامهریزی صحیح آبیاری است که اساس آن را برآورد دقیق نیازآبی گیاهان تشکیل میدهد. بهمنظورتعیین نیاز آبی سه رقم گل رز،تحقیقیبهمدتیک سال در گلخانهای هیدروپونیک مجهز به سیستم آبیاری قطره ای در شهرستان اراک و با استفاده از لایسیمترهای زهکشدار انجام شد. میزانتبخیر -تعرقمرجع بااستفادهازیک ...
بیشتر
یکی از راهکارهای کاهش تلفات آب در کشاورزی، برنامهریزی صحیح آبیاری است که اساس آن را برآورد دقیق نیازآبی گیاهان تشکیل میدهد. بهمنظورتعیین نیاز آبی سه رقم گل رز،تحقیقیبهمدتیک سال در گلخانهای هیدروپونیک مجهز به سیستم آبیاری قطره ای در شهرستان اراک و با استفاده از لایسیمترهای زهکشدار انجام شد. میزانتبخیر -تعرقمرجع بااستفادهازیک میکرولایسیمترزهکشدار دارای کشت چمن،برای محاسبه نیاز آبی از روش بیلان آبی استفاده شد. نتایجنشاندادکهمقدارکلتبخیر- تعرقمرجعدر گلخانهطییک سالانجامپژوهش،1608میلیمتربود.همچنینمقدارکلتبخیر-تعرقرز رقم آتشی دراین دورهرشد1423میلیمتر، رقم لب صورتی1480میلیمتر و رقم سفید، 1313 میلیمترو متوسط تبخیر-تعرق ارقام رز در طول سال برابر 8/3 میلیمتر در روز بدست آمد. با توجه به چند ساله بودن بوتههای رز، ضریبگیاهی دارای مراحل چهارگانه نبود و مقدارضریبگیاهی ارقام رز در هردهه بین 7/0 تا 96/0 تغییر نمود و متوسط ضریب گیاهی ارقام رز در طول سال برابر 81/0 بدست آمد. همچنین متوسط مقدار آب مصرفی ارقام رز در طول یک سال برابر 20573 مترمکعب در هکتار به ازای تراکم کشت75000 بوته رز در هکتار بدست آمد.
مقاله پژوهشی
علی مختاران؛ عبدالعلی ناصری؛ حیدرعلی کشکولی
چکیده
در شرایط جدید زهکشی در مرکز و جنوب غرب استان خوزستان، با کاهش عمق کارگذاری زهکشها و زهکشی کنترل شده، مطالعه دینامیک منطقه اختلاط آب شور و شیرین در بالای سفره آب زیرزمینی، شناخت مشخصات این منطقه و تاثیر آن بر دبی و شوری زهآب اهمیت دارد. در این پژوهش هفت گروه پیزومتر در فواصل مختلف از جمع کننده زهآب نصب شد. هرگروه شامل ...
بیشتر
در شرایط جدید زهکشی در مرکز و جنوب غرب استان خوزستان، با کاهش عمق کارگذاری زهکشها و زهکشی کنترل شده، مطالعه دینامیک منطقه اختلاط آب شور و شیرین در بالای سفره آب زیرزمینی، شناخت مشخصات این منطقه و تاثیر آن بر دبی و شوری زهآب اهمیت دارد. در این پژوهش هفت گروه پیزومتر در فواصل مختلف از جمع کننده زهآب نصب شد. هرگروه شامل هشت پیزومتر کارگذاری شده در اعماق مختلف سطح خاک (8/0تا 5 متری) بود. این تحقیق در دو مزرعهR9-11 شرکت کشت و صنعت دعبل خزاعی با عمق متوسط زهکشی دو متر و فواصل لاترالهای 65 متری و مزرعهR8-7 شرکت کشت و صنعت سلمان فارسی با عمق متوسط زهکشی 4/1متر و فواصل لاترالهای 42 متری انجام شد. تراز سطح آب در پیزومترها، شوری آب در لایههای مختلف خاک و دبی و شوری زهآب در سه دوره آبیاری سنگین کشت نیشکر(فروردین تا مهرماه سالهای 1393،1392و1396) بهصورت روزانه پایش شد. نتایج نشان داد که با شروع آبیاری سنگین، بار هیدرولیکی افزایش یافته و اختلاف بارهیدرولیکی بین لایههای پایین(چهار وپنج متری) نسبت به لایههای سطحی، جریان عمودی و هجوم آب شور بهسمت بالا را برقرار میسازد. کاهش عمق کارگذاری زهکشها تا60 سانتیمتر از مزرعهR9-11نسبت به مزرعه R8-7و فاصله گرفتن ازجمعکننده تا 400 متر در هر مزرعه که کاهش عمق کارگذاری زهکشها تا 40 سانتیمتر را بههمراه داشت، باعث افزایش بار هیدرولیکی به میزان متوسط12-8 سانتیمتر، افزایش ضخامت منطقه اختلاط تا یک متر و کاهش خط میانگین شوری در ناحیه اختلاط به میزان هشت درصد بود. در این تحقیق مشخص شد که شوری زهآب تحت تاثیر شوری آب آبیاری و شوری آب زیرزمینی بوده و تفاوت درعمق زهکشی، موقعیت لایه محدودکننده و وجود عدسیهای ماسهای بر این شوری موثر است. با کاهش عمق زهکشی، دبی زهآب بهشدت کاهش یافت. بهطوریکه میانگین زهآب از هر لاترال در مزرعهR9-11، 10 میلیمتر در روز و در مزرعهR8-7به 3/3 میلیمتر در روز بود. نتایج این پژوهش نشان داد که با افزایش ضخامت منطقه اختلاط آب شور و شیرین ناشی از کاهش بهینه عمق زهکشی، بهدلیل استفاده گیاه از این منطقه، حجم آب مصرفی در هر دور آبیاری کاهش مییابد و میتواند عاملی موثر در جهت حفاظت منابع خاک و آب باشد.
مقاله پژوهشی
سعید قوامسعیدی نوقابی؛ علی شهیدی؛ حسین حمامی
چکیده
تعیین نیاز آبی گیاه در برنامهریزی آبیاری و در نتیجه مدیریت درست آب در بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این رابطه، از روش بیلان آبی به کمک لایسیمترها استفاده میشود. از این رو، پژوهشی با هدف تعیین نیاز آبی گیاه شاهدانه (Cannabis sativa L.)در سال 1396 در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند صورت گرفت. بدین منظور از شش عدد لایسیمتر وزنی ...
بیشتر
تعیین نیاز آبی گیاه در برنامهریزی آبیاری و در نتیجه مدیریت درست آب در بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این رابطه، از روش بیلان آبی به کمک لایسیمترها استفاده میشود. از این رو، پژوهشی با هدف تعیین نیاز آبی گیاه شاهدانه (Cannabis sativa L.)در سال 1396 در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند صورت گرفت. بدین منظور از شش عدد لایسیمتر وزنی استفاده شد و نیاز آبی شاهدانه با معادله بیلان آب محاسبه گردید که سه لایسیمتر به محاسبه تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع (چمن معمول برای فضای سبز با ارتفاع 12 سانتیمتر) اختصاص یافت و در سه لایسیمتر دیگر گیاه شاهدانه کشت شد. بر اساس نتایج بدست آمده از معادله بیلان آب، میزان تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع و تبخیر-تعرق پتانسیل شاهدانه بهترتیب برابر 6/899 و 89/688 میلیمتر بود. طول مراحل مختلف رشد گیاه شامل مراحل ابتدایی، توسعه، میانی و انتهایی بهترتیب برابر 30، 55، 75 و 20 روز بدست آمد. همچنین مقادیر ضریب گیاهی شاهدانه در مراحل چهارگانه رشد گیاه بهترتیب برابر 28/0، 68/0، 01/1 و 54/0 بدست آمد. این مقادیر برای برآورد نیاز آبی و مدیریت آبیاری گیاه شاهدانه توصیه میشوند.
مقاله پژوهشی
معظم حسن پور اصیل؛ جمالعلی الفتی؛ محمدرضا خالدیان؛ زهراسادات نبوی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر مطالعه اثر کودآبیاری با سطوح مختلف مواد غذایی و رژیمهای آبیاری بر بهرهوری آب (نسبت عملکرد به حجم آب مصرفی حاوی مواد غذایی) در کشت سوسن گلخانهای است. آزمایش طی دو سال در دانشگاه گیلان انجام شد. در سال اول از بین چهار غلظت مختلف مواد غذایی بر حسب محلول کوئیک شامل S1، S2، S3و S4، غلطت مناسب مواد غذایی تعیین شد. نتایج ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر مطالعه اثر کودآبیاری با سطوح مختلف مواد غذایی و رژیمهای آبیاری بر بهرهوری آب (نسبت عملکرد به حجم آب مصرفی حاوی مواد غذایی) در کشت سوسن گلخانهای است. آزمایش طی دو سال در دانشگاه گیلان انجام شد. در سال اول از بین چهار غلظت مختلف مواد غذایی بر حسب محلول کوئیک شامل S1، S2، S3و S4، غلطت مناسب مواد غذایی تعیین شد. نتایج مقایسه میانگین دادهها نشان داد تیمار S1، (تیمار دارای بیشترین غلظت عناصر غذایی) بر بیشتر خصوصیات رویشی، زایشی و پس از برداشت گیاه سوسن اثر مثبتی داشت.در سال دوم با داشتن غلظت مناسب مواد غذایی و تهیه سه سطح مختلف از آن شامل S11، S12و S13، رژیمهای مختلف آبیاری بر حسب ظرفیت زراعی مدنظر قرار گرفت. چهار رژیم مختلف آبیاری بهمنظور تامین رطوبت خاک تا رسیدن به 70، 80، 90 و 100 درصد ظرفیت زراعی بهکار رفت. نتایج آزمایش دوم نیز نشان داد که استفاده از تیمارهای کم آبیاری 90، 80 و 70 درصد باعث افزایش بهرهوری آب شد و این بهرهوری بیشتر آب بر صفات رویشی و زایشی گیاه تأثیر سوء نداشت. بر اساس نتایج، اعمال تیمارهای کمآبیاری بر ویژگیهایی نظیر ماندگاری گل بریده معنیدار شد و با کاهش مصرف آب و افزایش غلظت محلول غذایی ماندگاری بیشتر شد. در مورد خصوصیات رویشی گیاه سوسن نیز دادهها نشان داد که صفاتی مانند وزنتر و خشک ریشه، برگ و گل بهطور مثبت با کاهش سطح آبیاری و افزایش محلول غذایی، تحت تأثیر قرار گرفت در حالیکه صفات ارتفاع گیاه و تعداد و وزن پیازچه دختری تحت تأثیر این تیمارها نبود. بیشترین مقدار بهرهوری آب حاوی مواد غذایی در تیمار سوم مواد غذایی و آبیاری در سطح 80 درصد ظرفیت زراعی و به میزان 57/21 کیلوگرم بر متر مکعب بهدست آمد.
مقاله پژوهشی
اکبر محمدی؛ محمدحسین نجفی مود؛ عباس خاشعی سیوکی؛ علی شهیدی
چکیده
ضریب گیاهی یکی از فاکتورهای بسیار مهم در برنامه ریزی های آبیاری و تخصیص بهینه منابع آب به گیاهان به حساب می آید. ضریب گیاهی از طریق نسبت تبخیر و تعرق واقعی ( ) به تبخیر و تعرق پتانسیل گیاه مرجع ( ) بدست میآید. این تحقیق به منظور تعیین ضرایب گیاهی گیاه گل نرگس که از جمله گیاهان زینتی مهم میباشد، به مدت یک فصل زراعی در دانشکده ...
بیشتر
ضریب گیاهی یکی از فاکتورهای بسیار مهم در برنامه ریزی های آبیاری و تخصیص بهینه منابع آب به گیاهان به حساب می آید. ضریب گیاهی از طریق نسبت تبخیر و تعرق واقعی ( ) به تبخیر و تعرق پتانسیل گیاه مرجع ( ) بدست میآید. این تحقیق به منظور تعیین ضرایب گیاهی گیاه گل نرگس که از جمله گیاهان زینتی مهم میباشد، به مدت یک فصل زراعی در دانشکده کشاورزی بیرجند طی سال 1396 با استفاده از میکرو لایسیمتر نیاز آبی گل نرگس به روش بیلان آب اجرا گردید. برای محاسبه تبخیر- تعرق مرجع نیز از چمن مورد استفاده برای فضای سبز با ارتفاع 12 سانتیمتر(چمن داخل میکرو لایسیمتر) به عنوان گیاه مرجع استفاده شد. ضریب تعرق گیاهی پایه مطابق با مراحل ابتدایی، مرحله توسعه، مرحله رشد میانی، و انتهای مرحله پایانی رشد گل نرگس به ترتیب 42/0، 85/0، 86/0 و 74/0 و ضرایب تبخیر از سطح خاک به ترتیب برابر 49/0، 28/0، 25/0 و 22/0 به دست آمد. درنهایت مقادیر مربوط به ضرایب گیاهی گل نرگس در مراحل مختلف رشد شامل مرحله ابتدایی، توسعه، میانی و مرحله انتهایی، به ترتیب برابر 91/0، 13/1، 11/1 و 96/0 به دست آمد. با استفاده از مقادیر به دست آمده برای ضریب گیاهی گل نرگس، برآورد نیاز آبی و مدیریت آبیاری این گیاه امکانپذیر خواهد بود.
مقاله پژوهشی
علیرضا کرباسی؛ تکتم محتشمی؛ امین علیزاده؛ زهرا مقیمی
چکیده
کشاورزی در مناطق خشک و نیمهخشک بیشتر به استحصال آبهای زیرزمینی وابسته است. بهرهبرداری از ذخایر آب زیرزمینی در دشت زاوه- تربتحیدریه بیشتر از پتانسیل تجدیدپذیر آبخوان بوده و لایههای آب زیرزمینی در این منطقه دارای کسری مخزن است. به همین منظور، در این پژوهش با استفاده از اطلاعات بهدستآمده از مصاحبه با کشاورزان در این دشت ...
بیشتر
کشاورزی در مناطق خشک و نیمهخشک بیشتر به استحصال آبهای زیرزمینی وابسته است. بهرهبرداری از ذخایر آب زیرزمینی در دشت زاوه- تربتحیدریه بیشتر از پتانسیل تجدیدپذیر آبخوان بوده و لایههای آب زیرزمینی در این منطقه دارای کسری مخزن است. به همین منظور، در این پژوهش با استفاده از اطلاعات بهدستآمده از مصاحبه با کشاورزان در این دشت (که از طریق نمونهگیری خوشهای دومرحلهای در سال 95-1394 انتخابشده بودند) و بهکارگیری مدل توبیت (Tobit model)به روش دومرحلهای هکمن به بررسی عوامل مؤثر بر اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی پرداخته شد. نتایج الگوی دومرحلهای هکمن در مورد اضافه برداشت آب نشان داد که در مرحله اول متغیرهای توضیحی نوع کشت غالب، مالکیت شخصی و مالکیت سهمبری چاه آب با اثر نهایی 35/0، 43/0 و 41/0، رابطه مستقیم؛ و متغیرهای عمق چاه، نوع کانال انتقال آب و کشت محصولات کمآب رابطه معکوسی با اضافه برداشت داشتند. در مرحله دوم نتایج نشان داد که رابطه متغیرهای فاصله مزرعه تا چاه، درآمد سالیانه کشاورز و نوع کشت غالب با میزان اضافه برداشت، رابطه ای مستقیم و معنیدار در سطح پنج درصد بود. بر این اساس، توجه بیشتر به عوامل فنی مؤثر در بهرهبرداری و مدیریت آب به همراه افزایش آگاهی کشاورزان در جهت مشارکت در اصلاح الگوی کشت، گامی مؤثر درزمینه کاهش اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی بوده و پیشنهاد میشود.
مقاله پژوهشی
معصومه متانت؛ حسین بانژاد؛ مصطفی قلی زاده؛ مرتضی گلدانی
چکیده
به منظور ارزیابی تاثیر مدت زمان قرارگیری آب در میدان مغناطیسی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه تربچه، پژوهشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بهصورت طرح کاملا تصادفی با سه تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل آب مقطر (شاهد)، آب مقطر مغناطیس شده با مدت زمان 30 دقیقه و یک ساعت با شدت میدان 6/0 تسلا بود. نتایج نشان داد ...
بیشتر
به منظور ارزیابی تاثیر مدت زمان قرارگیری آب در میدان مغناطیسی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه تربچه، پژوهشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بهصورت طرح کاملا تصادفی با سه تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل آب مقطر (شاهد)، آب مقطر مغناطیس شده با مدت زمان 30 دقیقه و یک ساعت با شدت میدان 6/0 تسلا بود. نتایج نشان داد که آب مغناطیسی با مدت زمان یک ساعت بهترتیب باعث افزایش 29% 46%، 46%، 43%، 19% و 82% در سطح برگ، محیط غده، کلروفیل a، کارتنوئید، وزن تر اندام هوایی و وزن خشک غده شد. همچنین این تیمار باعث افزایش حدود صددرصدی در حجم و وزن تر غده گردید. با توجه به نتایج بهدست آمده مدت زمان قرارگیری آب آبیاری در میدان مغناطیسی میتواند روشی تاثیرگذار بر عملکرد گیاه تربچه باشد.