طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
علی مختاران؛ عبدالعلی گیلانی؛ سامی جلالی؛ لیلا بهبهانی؛ مجتبی رضایی؛ کبری تجدد طلب
چکیده
برنج یکی از مهم‌ترین محصولات تابستانه و آب‌بر استان خوزستان است. با توجه به محدودیت شدید آب، تاثیر استفاده از سامانه قطره‌ای نواری در روش کشت مستقیم به‌صورت خشکه‌کاری، بر عملکرد ارقام رایج برنج استان و تغییرات شوری خاک مورد پایش قرار گرفت. این پژوهش به‌مدت دو سال زراعی (1400-1399 و 1399-1398) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز روی سه قطعه ...
بیشتر
برنج یکی از مهم‌ترین محصولات تابستانه و آب‌بر استان خوزستان است. با توجه به محدودیت شدید آب، تاثیر استفاده از سامانه قطره‌ای نواری در روش کشت مستقیم به‌صورت خشکه‌کاری، بر عملکرد ارقام رایج برنج استان و تغییرات شوری خاک مورد پایش قرار گرفت. این پژوهش به‌مدت دو سال زراعی (1400-1399 و 1399-1398) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز روی سه قطعه زمین مجاور هم با طرح کرت خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این مطالعه، عامل اصلی دور آبیاری بود شامل سه سطح آبیاری هر روزه، دو روزه و سه روزه و عامل فرعی شامل سه رقم (عنبوری قرمز، چمپا و دانیال) و یک لاین برنج متحمل به شوری (S2). در سال اول تحقیق به‌دلیل تخصیص آب خارج از تاریخ کشت، میزان عملکرد محصول بسیار پایین بود لذا تحلیل‌های زراعی براساس سال دوم انجام شد. میانگین حجم آب آبیاری در مزرعه با توجه به تکمیل دوره رشد ارقام، 14800، 15200، 15700 و 16100 مترمکعب در هکتار بهترتیب برای لاین S2 ، عنبوری قرمز، دانیال و چمپا اندازه‌گیری شد در دور آبیاری هر روزه، رقم محلی عنبوری قرمز با 3767 کیلوگرم در هکتار بیشترین و لاین متحمل به شوری S2 با 2541 کیلوگرم در هکتار، کمترین عملکرد دانه سفید برنج را به خود اختصاص داد. همچنین دور آبیاری در مقایسه با رقم بیشترین اثر را در تعیین عملکرد دانه داشت به‌طوری‌که با تغییر دور از هر روزه به سه روزه، عملکرد به‌طور متوسط کاهشی 56% پیدا کرد. در این پژوهش بیشترین بهرهوری آب را رقم عنبوری قرمز، به‌میزان 0/25کیلوگرم بر مترمکعب در دور آبیاری هر روزه داشت. دلیل این مسئله را می‌توان در پایش شوری خاک نشان داد به‌طوری‌که با عملیات آبیاری هر روزه، تمامی لایههای خاک نسبت به قبل از زمان کشت، روندی کاهشی از 3/77 به 1/8 دسی‌زیمنس بر متر داشت. استفاده از سامانه آبیاری قطره‌ای با فاصله مناسب نوارهای آبیاری و روزنه‌های آبده از همدیگر در روش خشکه‌کاری با ارقام محلی، یک روش به‌زراعی است که حجم آب آبیاری را نسبت به عملیات کشت سنتی، به‌طور محسوس کاهش داد. این کار، راهبردی مؤثر است در کاهش تنش بر منابع آبی استان و ذخیره آب موجود برای حفظ زیست‌بوم ، هرچند که کاهش محسوس سطح کشت برنج در این استان مورد توصیه است.
طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
علی مختاران؛ پیمان ورجاوند؛ حسین دهقانی سانیج؛ شکراله آبسالان؛ آذرخش عزیزی؛ علیرضا جعفرنژادی
چکیده
این تحقیق به‌منظور مقایسه و پایش دو سامانه آبیاری قطره‌ای و سطحی برای کشت‌های ذرت و گندم در سه فصل کاشت از تابستان 1395 تا بهار 1397 در یکی از ایستگاه‌های تحقیقات کشاورزی خوزستان واقع در اهواز طراحی و اجرا شد. منبع آب آبیاری رودخانه کارون با شوری سه دسی‌زیمنس بر متر در مقطع اهواز بود. این پژوهش به‌صورت طرح آماری بلوک‌های کامل ...
بیشتر
این تحقیق به‌منظور مقایسه و پایش دو سامانه آبیاری قطره‌ای و سطحی برای کشت‌های ذرت و گندم در سه فصل کاشت از تابستان 1395 تا بهار 1397 در یکی از ایستگاه‌های تحقیقات کشاورزی خوزستان واقع در اهواز طراحی و اجرا شد. منبع آب آبیاری رودخانه کارون با شوری سه دسی‌زیمنس بر متر در مقطع اهواز بود. این پژوهش به‌صورت طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. تیمارها و مبنای بلوک‌بندی در کشت ذرت، رژیم آبیاری دو و چهار روزه و در کشت گندم، فواصل 60،40 و 75 سانتیمتری بین نوارهای قطره‌ای بود. نتایج نشان داد که حجم آب کاربردی در سامانه قطره‌ای برای کشت‌های ذرت و گندم بهترتیب %24 و %32 نسبت به سامانه سطحی کمتر بود. همچنین بهرهوری آب در سامانه قطره‌ای برای کشت ذرت در عملکرد علوفه‌ای و دانه‌ای بهترتیب 16% و 21% و برای کشت گندم به میزان %35 نسبت به سامانه آبیاری سطحی بیشتر بود. در کشت گندم میزان بهرهوری آب برای فواصل مختلف نوارهای قطره‌ای از همدیگر نیز اختلاف معنی‌داری نداشت بنابراین می‌توان در خاک‌هایی با بافت سنگین، از نوارهای آبیاری قطره‌ای با فواصل 75 سانتیمتری برای کشت گندم بهره‌برداری کرد. در تحلیل پایش خاک، سامانه قطره‌ای موجب کاهش کیفیت خاک شد. به‌نحوی‌که خاک غیرشور- غیرسدیمی (ECe=3.09dS/m, ESP=6.18%) ابتدای تحقیق، بعد از سه فصل کاشت با این سامانه، شور شد (ECe=7.63dS/m, ESP=12.63%). اما، با وجود انباشت نمک ها در پیرامون خاک خیس شده زیر قطره‌چکان‌ها، رشد و عملکرد گیاهان در سامانه قطره‌ای نسبت به سامانه آبیاری سطحی بهتر بود و دلیل آن بالا نگه‌داشتن پتانسیل آب خاک در محیط اطراف ریشه و در زیر قطره‌چکان‌ها بود که تجمع نمک را کاهش داده و رشد بهتر گیاه را با وجود آب‌شور محقق ساخت. نتایج این پژوهش نشان داد که در صورت استفاده از سامانه قطره‌ای برای اقلیم مشابه مناطق مرکزی و جنوبی خوزستان، زهکشی اراضی و عملیات آبشویی در انتهای فصل کشت برای حفاظت خاک ضرورت دارد.
آب زیرزمینی
علی مختاران؛ عبدالعلی ناصری؛ حیدرعلی کشکولی
چکیده
در شرایط جدید زهکشی در مرکز و جنوب غرب استان خوزستان، با کاهش عمق کارگذاری زهکش‌ها و زهکشی کنترل شده، مطالعه دینامیک منطقه اختلاط آب شور و شیرین در بالای سفره آب زیرزمینی، شناخت مشخصات این منطقه و تاثیر آن بر دبی و شوری زه‌آب اهمیت دارد. در این پژوهش هفت گروه پیزومتر در فواصل مختلف از جمع کننده زه‌آب نصب شد. هرگروه شامل ...
بیشتر
در شرایط جدید زهکشی در مرکز و جنوب غرب استان خوزستان، با کاهش عمق کارگذاری زهکش‌ها و زهکشی کنترل شده، مطالعه دینامیک منطقه اختلاط آب شور و شیرین در بالای سفره آب زیرزمینی، شناخت مشخصات این منطقه و تاثیر آن بر دبی و شوری زه‌آب اهمیت دارد. در این پژوهش هفت گروه پیزومتر در فواصل مختلف از جمع کننده زه‌آب نصب شد. هرگروه شامل هشت پیزومتر کارگذاری شده در اعماق مختلف سطح خاک (8/0تا 5 متری) بود. این تحقیق در دو مزرعهR9-11 شرکت کشت و صنعت دعبل خزاعی با عمق متوسط زهکشی دو متر و فواصل لاترال‌های 65 متری و مزرعهR8-7 شرکت کشت و صنعت سلمان فارسی با عمق متوسط زهکشی 4/1متر و فواصل لاترال‌های 42 متری انجام شد. تراز سطح آب در پیزومترها، شوری آب در لایههای مختلف خاک و دبی و شوری زه‌آب در سه دوره آبیاری سنگین کشت نیشکر(فروردین تا مهرماه سال‌های 1393،1392و1396) به‌صورت روزانه پایش شد. نتایج نشان داد که با شروع آبیاری سنگین، بار هیدرولیکی افزایش یافته و اختلاف بارهیدرولیکی بین لایههای پایین(چهار وپنج متری) نسبت به لایههای سطحی، جریان عمودی و هجوم آب شور به‌سمت بالا را برقرار می‌سازد. کاهش عمق کارگذاری زهکش‌ها تا60 سانتی‌متر از مزرعهR9-11نسبت به مزرعه R8-7و فاصله گرفتن ازجمع‌کننده تا 400 متر در هر مزرعه که کاهش عمق کارگذاری زهکش‌ها تا 40 سانتی‌متر را به‌همراه داشت، باعث افزایش بار هیدرولیکی به میزان متوسط12-8 سانتی‌متر، افزایش ضخامت منطقه اختلاط تا یک متر و کاهش خط میانگین شوری در ناحیه اختلاط به میزان هشت درصد بود. در این تحقیق مشخص شد که شوری زه‌آب تحت تاثیر شوری آب آبیاری و شوری آب زیرزمینی بوده و تفاوت درعمق زهکشی، موقعیت لایه محدودکننده و وجود عدسی‌های ماسه‌ای بر این شوری موثر است. با کاهش عمق زهکشی، دبی زه‌آب به‌شدت کاهش یافت. به‌طوری‌که میانگین زه‌آب از هر لاترال در مزرعهR9-11، 10 میلی‌متر در روز و در مزرعهR8-7به 3/3 میلی‌متر در روز بود. نتایج این پژوهش نشان داد که با افزایش ضخامت منطقه اختلاط آب شور و شیرین ناشی از کاهش بهینه عمق زهکشی، به‌دلیل استفاده گیاه از این منطقه، حجم آب مصرفی در هر دور آبیاری کاهش می‌یابد و می‌تواند عاملی موثر در جهت حفاظت منابع خاک و آب باشد.
آبهای نامتعارف، آلودگی،آب شور
علی مختاران؛ مهرزاد طاوسی؛ پیمان ورجاوند؛ سالومه سپهری صادقیان
دوره 34، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 337-354
چکیده
< p dir="RTL">در استان خوزستان تولید زهاب حاصل از فعالیت‌های مختلف به ویژه کشاورزی، یکی از مشکلات جدی است.کشت گیاهان مقاوم به شوری با استفاده از زهاب می‌تواند به‌عنوان یک اقدام مناسب مورد توجه قرارگیرد. لذا تحقیقی به‌منظور بررسی امکان بازچرخانی زهاب مزارع نیشکر برای زراعت زمستانه کینوا با هدف تولید علوفه در سال زراعی 1398- 1397 واقع ...
بیشتر
< p dir="RTL">در استان خوزستان تولید زهاب حاصل از فعالیت‌های مختلف به ویژه کشاورزی، یکی از مشکلات جدی است.کشت گیاهان مقاوم به شوری با استفاده از زهاب می‌تواند به‌عنوان یک اقدام مناسب مورد توجه قرارگیرد. لذا تحقیقی به‌منظور بررسی امکان بازچرخانی زهاب مزارع نیشکر برای زراعت زمستانه کینوا با هدف تولید علوفه در سال زراعی 1398- 1397 واقع در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشت وصنعت نیشکر میرزاکوچک‌خان در جنوب خوزستان انجام شد.این پژوهش به‌صورت کرت‌های یک‌بارخرد شده درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو عامل و سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی مدیریت کیفی آب آبیاری مشتمل بر استفاده از آب رودخانه کارون، زهاب مزارع نیشکر،و آبیاری‌تلفیقی-تناوبی (یک در میان آب کارون و زهاب) و عامل فرعی،چهار ژنوتیپ کینوا شامل گیزا1، تی‌تی‌کاکا، روزادا وکیو26 بود. در بررسی اثر متقابل نوع آب آبیاری با ژنوتیپ، نتایج نشان داد بیشترین زیست توده(بیوماس) بر حسب علوفه خشک مربوط به ژنوتیپ گیزا1 با تیمار آبیاری با آب کارون به میزان 6/3645 کیلوگرم در هکتار بود که از نظر آماری با زیست توده تولید شده ژنوتیپ روزادا با تیمار مدیریت آبیاری با زهاب به‌میزان 2620 کیلوگرم در هکتار در یک گروه بود. پایش شوری عصاره اشباع خاک و تغییرات درصد سدیم قابل تبادل خاک(ESp ) که با توجه به نسبت جذب سدیم (SAR) خاک بهدست آمد، نشان داد که در طول فصل رشد خاک مزرعه تا عمق یک متری برای دو تیمار آبیاری با آب کارون وآبیاری تلفیقی-تناوبی، در وضعیت غیرشور-غیرسدیمی بود. این در حالی است که خاک مزرعه قبل از کشت و تا عمق 25 سانتیمتری، وضعیتی شور (54/5 دسی‌زیمنس برمتر) و ازعمق 25 سانتیمتری به پایین غیرشور بود. درتیمار مدیریت آبیاری با زهاب، خاک تا لایه 25 سانتیمتری به‌دلیل شوری آب و اثر مضاعف تبخیر ازسطح خاک، در وضعیت شور باقی ماند. اما از عمق 75 سانتیمتری خاک به پایین، شرایط خاک از شوری دو دسی‌زیمنس بر متر قبل از کشت، به وضعیت شور با سدیم قابل تبادل خاک 7% و شوری عصاره اشباع خاک چهار دسی‌زیمنس بر متر رسید. بر اساس این دادهها، در بازچرخانی زهاب کشاورزی ، برای حفظ بیلان نمک در خاک، آبشویی در پایان فصل کشت و انجام زهکشی برای خروج نمکها ضرورت دارد.