تبیین تعارضات آبی در بین برنج‌کاران حاشیه رودخانه تغار در شهرستان چرام، استان کهگیلویه و بویراحمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد نوآوری و کارآفرینی کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 استاد ترویج و توسعه کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

3 استاد اقتصاد کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

امروزه، افزایش تقاضا برای آب از یک‌سو و کاهش ذخایر و منابع آبی قابل‌دسترس از سوی دیگر، تضادها و تعارضات آبی در بین بهره­برداران را افزون ساخته است. ازاین‌رو، در این پژوهش که به روش پیمایش از نوع مقطعی انجام پذیرفت به واکاوی تعارضات آبی در بین بهره­برداران حاشیه رودخانه تغار پرداخته شد. بر این اساس، جامعه آماری تحقیق شامل برنج‌کاران استفاده‌کننده از آب رودخانه تغار در شهرستان چرام، استان کهگیلویه و بویراحمد بود (230=N) که بر اساس جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان، 140 مورد آنان به­عنوان نمونه آماری برآورد شد و با استفاده از روش نمونه­گیری طبقه­ای تصادفی در بین جامعه آماری توزیع گردید. ابزار گردآوری داده­های تحقیق، پرسشنامه­ای ساختارمند بود که پس از تأیید روایی صوری آن توسط کارشناسان موضوعی، پایایی پرسشنامه با انجام مطالعه­ای راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (0/70≤α) و پایایی ترکیبی در سطح مطلوبی برآورد شد. داده­های گردآوری‌شده با استفاده از نرم­­افزار SPSS26 و PLS3 Smart تحلیل شد. یافته­های پژوهش نشان داد دو نوع تعارضات آب شامل بین فردی (برنج‌کاران با یکدیگر) و تعارض کشاورزان با سازمان آب در منطقه قابل مشاهده است. مقدار ضریب تعیین رفتار تضاد نشان داد که دو متغیر "درک از کنترل رفتار تضاد" و "قصد رفتار تضاد"، 57/1% از تغییرات واریانس رفتار تضاد را تبیین نمایند. علاوه بر آن، قصد رفتارتضاد (0/480=β) و درک از کنترل رفتارتضاد (0/311=β)، بیشترین اثر مستقیم و هنجارهای جامعه پیرامون تضاد (0/190=β) و نگرش نسبت به تضاد (0/127=β)، بیشترین اثر غیرمستقیم را بر بروز رفتار تضاد آب در کشاورزان مورد مطالعه داشته­اند. ازاین‌رو، جلب اعتماد و مشارکت برنج‌کاران در مدیریت بهره­برداری از آب رودخانه از طریق تشکیل انجمن­های آب­بران و همچنین برگزاری کارگاه­های آموزشی و ترویجی فنون مذاکره و مدیریت تعارض به­منظور مدیریت تضادر در بین آنان پیشنهاد می­گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining Water Conflicts among Rice Farmers along Taghar River in Choram County, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province

نویسندگان [English]

  • Akram Azizifar 1
  • Mostafa Ahmadvand 2
  • Ayatollah Karami 3
1 Explaining Water Conflicts among Rice Farmers along Taghar River in Choram County, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province
2 Professor of Agricultural Extension & Development, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran
3 Professor of Agricultural Economic, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

Today, the rising demand for water coupled with diminishing water reserves has led to increased conflicts among water users. This research was conducted using a cross-sectional survey method, focused on analyzing water conflicts among Taghar River users. The statistical population included 230 rice farmers utilizing Taghar river water in Choram County, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, Iran. Following the sample size calculation table by Karjesi and Morgan, 140 rice farmers from this region were selected as the statistical sample using a random stratified sampling technique. A structured questionnaire was used as the data collection tool, validated by subject experts, and its reliability was confirmed through a pilot study and calculation of Cronbach''s alpha coefficient (α ≤ 0.70) and composite reliability. Data analysis was performed using SPSS26 and SmartPLS3 software. The research findings revealed the presence of interpersonal water conflicts among rice farmers as well as conflicts between farmers and water organizations in the region. The R2 coefficient indicated that the independent variables (behavioral intention and perceived behavioral control) explained over 57.10% of the variation in conflict behavior. Behavioral intention (β=0.480) and perceived behavioral control (β=0.311) had the most significant direct impact, while societal norms surrounding the conflict (β=0.190) and attitude towards the conflict (β=0.127) had the most substantial indirect influence on water conflict behavior among the farmers studied. The study recommends building trust and involving rice farmers in river water management through the establishment of water users’ associations, along with conducting educational workshops on negotiation techniques and conflict management to effectively address conflicts among them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water conflict
  • Water governance
  • Rice cultivation
  • Water utilization management
  • Participatory water management

مراجع

  1. آزادی، شیوا، معماریان، هادی، پوررضا، محسن، عابدین پور، میثم و اکبری، مرتضی، 1399. ارزیابی تغییرات زمانی- مکانی منابع آب زیرزمینی دشت کاشمر مبتنی بر تحلیل سری زمانی داده‌های بارش و خشکسالی. سامانه‌های سطوح آبگیر باران، ۸ (۱)، صص. 55-69. dor: 20.1001.1.24235970.1399.8.1.4.9
  2. بوعذار، منتهی، یزدان پناه، مسعود و عبدشاهی، عباس، 1397. تعیین‌کننده‌های تغییر الگوی کشت برنج در شهرستان شوشتر با استفاده از مدل­های تئوری رفتار بین فردی و مدل اعتقادات سلامت. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 14(2 )، صص. 125-141. 1001.1.20081758.1397.14.2.8.5dor:
  3. بیژنی، مسعود، حیاتی، داریوش، و عبدالوند، بهروز،1391. تضاد در بهره‌برداری از آب در شبکه آبیاری سددرودزن: دیدگان کارشناسان امور آب منطقه. فصلنامه علوم محیطی، 10(1)، صص. 59-78.
  4. تاتار، مریم، پاپ­زن، عبدالحمید و احمدوند، مصطفی،1397. مدیریت تضاد آب کشاورزی در حوزه آبخیز گاوشان: راهکارهای مبتنی بر راهبرد همکاری. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 14(1)، صص. 91-111.
  5. جلیلیان، ‌آذر، 1392. مناقشات مرزی ایران و عراق در دوران پهلوی اول و تأثیر آن بر زندگی مردم خوزستان. پژوهش در تاریخ، 13(4)، صص.81-99.
  6. حافظ­نیا، محمدرضا، مجتهدزاده، پیروز، و علی­زاده، جعفر، هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 10(2)، صص. 83-103.
  7. حسینی زاده، فاطمه، و شریف­زاده، مریم، 1398. واکاوی راهبردهای مدیریت تضاد آب در بین گندم­کاران آبی شبکه آبیاری سدّ درودزن. پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 8(4)، صص. 21-33.

http:// dx.doi.org/10.22067.jrrp.v5i4.53315.

  1. ریاحی، نوربخش، 1398. چالش‌های حقوق روستائیان در آب کشاورزی (با نگاهی به پروژه آب کشاورزی روستای برمامیون در استان کهگیلویه و بویراحمد). مدیریت آب در کشاورزی، 6(2)، صص. 155-176.
  2. سلیمی کوچی، جمیله، سلاجقه، علی، قربانی، مهدی، ملکیان، آرش و رضایی، عبدالمطلب،1397. شناخت قدرت­های اجتماعی و ارتباط آن با شکل­گیری رفتار همکارانِ در مدیریت تعارضات منابع آب در حوزه آبخیز سد درودزن، استان فارس. پژوهش­های روستایی، 8(3)، صص. 446-461.

10.22059/JRUR.2018.241066.1159 doi:

  1. شورای حل اختلاف شهرستان چرام،1400. گزارش عملکرد شورای حل اختلاف شهرستان چرام. منتشر نشده.
  2. عابدی­سروستانی، احمد، عزتی سروری، ناصر، و عبدالله­زاده، غلامحسین، 1400. تضاد آب و راهبردهای مدیریت آن در بین استفاده‌کنندگان از چاه‌های آب مشترک: مورد مطالعه کشاورزان شهرستان‌ بهار در استان همدان. فصلنامه علمی-پژوهشی مهندسی منابع آب، 14(49)، صص. 1-12.

10.30495/WEJ.2021.20612.2126 doi:

  1. عباس­زاده، محمد، بنی­فاطمه، حسین، و نیکدل، نرمین، 1399. بررسی درک و تصور کشاورزان از بحران دریاچۀ ارومیه با رویکرد نظریۀ زمینه‌ای. جامعه‌شناسی کاربردی، 31(2)، صص. 1-22.

 doi: 10.22108/JAS.2019.117790.1728

  1. عزتی­سروری، ناصر، 1397. بررسی تضاد آب در بین کشاورزان و راهبردهای مدیریت آن در شهرستان بهار استان همدان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشته کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
  2. قاسمی، مهدی، کرمی دهکردی، اسماعیل، و ابراهیمی، عطاأالله، 1396. تحلیل تضاد کنشگران اجتماعی در عرصه‌های منابع طبیعی و تأثیرات آن بر جامعه روستایی (موردمطالعه: شهرستان بروجن). پژوهش­های روستایی، 8(4)، صص. 638-648. doi: 2017.210178.923/10.22059
  3. قاسمی، مهدی، و کرمی­دهکردی، اسماعیل، 1396. تحلیل شبکه تضاد ذینفعان در حفاظت و بهره­برداری از منابع طبیعی (مطالعه موردی: حوضه‌های آبخیز دوراهان و چشمه‌علی). تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 24(1)، صص. 39-56. https://doi.org/10.22092/ijrdr.2017.109848
  4. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان چرام، 1401. گزارش آماری محصولات کشاورزی شهرستان. منتشر نشده.
  5. ناظمی، رؤیا و ایمانی، حمیدرضا، 1397. رابطه مؤلفه‌های اخلاقی منفعت‌طلبی شخصی و نگرانی برای دیگران با عدم صداقت علمی. اخلاق در علوم و فناوری، 13(2 )، صص. 61-68.
  6. هاشمی­عنا، سید کرامت، 1402. ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر برنامه­ریزی تخصیص بهینه منابع آب در استان کهگیلویه و بویراحمد. مخاطرات محیط طبیعی، 12(35)، صص. 157-172.

 doi: 10.22111/JNEH.2022.41593.1876

  1. یوسفی، علی، امینی، امیرمظفر، فتحی، امید و یادگاری، آمنه، 1395. ارزیابی راه‌های حل تعارض رودخانه زاینده‌رود از دیدگاه کشاورزان و ذی‌مدخلان. علوم آب‌وخاک، ۲۰ (۷۶)، صص. ۱۴۳-۱۵۹.

 doi: 10.18869/acadpub.jstnar.20.76.143

  1. Ajzen, I., 1991. The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), pp.179-211.https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
  2. American Meteorological Society, 1997. Meteorological drought-policy statement. Bulletin of the American Meteorological Society, 78, pp.847–849.
  3. Bijani, M. and Hayati, D., 2018. Farmers’ perceptions toward agricultural water conflict: The case of Doroodzan Dam Irrigation Network, Iran. Journal of Agricultural Science and Technology, 17(3), pp. 561-575. dor: 1001.1.16807073.2015.17.3.20.5.
  4. Bijani, M., Hayati, D., Azadi, H., Tanaskovik, V. and Witlox, F., 2020. Causes and consequences of the conflict among agricultural water beneficiaries in Iran. Sustainability, 12(16), pp. 6630. https://doi.org/10.3390/su12166630
  5. Botetzagias, I., Dima, A. F. and Malesios, C., 2015. Extending the theory of planned behavior in the context of recycling: The role of moral norms and of demographic predictors. Resources, Conservation and Recycling, 95, pp. 58-67.

doi: 10.1016/j.resconrec.2014.12.004

  1. Dodoiu, G., 2015. Intentions for cooperative conflict resolution in groups: An application of the theory of planned behavior. Team Performance Management, 21(5/6), pp. 259-273.‏ dor: 1108/TPM-12-2014-0062
  2. Dong, H., Zhang, Y., Chen, T. and Li, J., 2023. Acceptance intention and behavioral response to soil-testing formula fertilization technology: An empirical study of agricultural land in Shaanxi province. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(2), pp. 951-962.‏ doi: 10.3390/ijerph20020951
  3. Fan, Y., Tang, Z. and Park, S. C., 2019. Effects of community perceptions and institutional capacity on smallholder farmers’ responses to water scarcity: Evidence from arid northwestern China. Sustainability, 11(2), pp. 483-495.

 https://doi.org/10.3390/su11020483

  1. Folger, J. P., Poole, M. S. and Stutman, R. K., 2021. Working through conflict: Strategies for relationships, groups, and organizations.
  2. Jarvis, T. and Wolf, A., 2013. Managing water negotiations and conflicts in concept and in practice. In Transboundary Water Management(pp. 133-149). Routledge.
  3. Konapala, G. and Mishra, A., 2020. Quantifying climate and catchment control on hydrological drought in the continental United States. Water Resources Research, 56(1), pe2018WR024620.‏ https://doi.org/10.1029/2018WR024620
  4. Krejcie, R.V. and Morgan, D.W., 1970. Determining sample size for research activities. Eductional and Psychological Measurment, 30(3), pp. 607–610.

 https://doi.org/10.1177/00131644700300030

  1. Li, M., Cao, X., Liu, D., Fu, Q., Li, T. and Shang, R., 2021. Sustainable management of agricultural water and land resources under changing climate and socio-economic conditions: A multi-dimensional optimization approach. Agricultural Water Management, 259, pp. 107235. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2021.107235
  2. Li, Z., Yang, Q., Yang, X., Ouyang, Z., Cai, X. and Qi, J., 2022. Assessing farmers’ attitudes towards rural land circulation policy changes in the Pearl River Delta, China. Sustainability,14(7), pp.4297. https://doi.org/10.3390/su14074297
  3. López-Serrano, M. J., Velasco-Muñoz, J. F., Aznar-Sánchez, J. A. and Román-Sánchez, I. M., 2022. Farmers’ attitudes towards irrigating crops with reclaimed water in the framework of a circular economy. Agronomy, 12(2), pp. 435.‏

https://doi.org/10.3390/agronomy12020435

  1. Marcos, K. J., Moersidik, S. S. and Soesilo, T. E., 2021. Extended theory of planned behavior on utilizing domestic rainwater harvesting in Bekasi, West Java, Indonesia. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science(Vol. 716, No. 1, p. 012054). IOP Publishing.
  2. Mohammadinezhad, S. and Ahmadvand, M., 2020. Modeling the internal processes of farmers’ water conflicts in arid and semi-arid regions: Extending the theory of planned behavior. Journal of Hydrology, 580, pp. 124241. doi:10.1016/j.jhydrol.2019.124241
  3. Sandhu, G., Weber, O. and Wood, M. O., 2021. Water risks, conflicts, and sustainable water investments: A case study of Ontario, Canada. In Water Risk and Its Impact on the Financial Markets and Society (pp. 219-251). Palgrave Macmillan, Cham.
  4. Senger, I., Borges, J. A. R. and Machado, J. A. D., 2017. Using the theory of planned behavior to understand the intention of small farmers in diversifying their agricultural production. Journal of Rural Studies, 49, pp. 32-40. doi:10.1016/jrurstud.2016.10.006.
  5. Tatar, M., Papzan, A. and Ahmadvand, M., 2022. Understanding factors that contribute to farmers'' water conflict behavior. Water Policy, 24(4), pp. 589-607.

 doi:10.2166/wp.2022.253

  1. Wang, F., Lai, H., Li, Y., Feng, K., Zhang, Z., Tian, Q. and Yang, H., 2022. Dynamic variation of meteorological drought and its relationships with agricultural drought across China. Agricultural Water Management, 261, pp. 107301.

.doi:10.1016/j.agwat.2021.107301

  1. Wang, J. J. and Tsai, N. Y., 2022. Factors affecting elementary and junior high school teachers’ behavioral intentions to school disaster preparedness based on the theory of planned behavior. International Journal of Disaster Risk Reduction, 69, pp.102757. doi:10.1016/j.ijdrr.2021.102757
  2. World Meteorological Organization, 2006. Drought monitoring and early warning: Concepts, progress and future challenges. WMO Publication No. 1006. 6-9.
  3. Xu, Y. and Hui, Y., 2021. Assessing the uncertainty of hydropower-environmental conflict resolution management under climate change. Water, 13(15), pp. 2114-2124. https://doi.org/10.3390/w13152114
  4. Zhang, L., Ruiz-Menjivar, J., Luo, B., Liang, Z. and Swisher, M. E., 2020. Predicting climate change mitigation and adaptation behaviors in agricultural production: A comparison of the theory of planned behavior and the Value-Belief-Norm theory. Journal of Environmental Psychology, 68, pp.101408.‏ doi:10.1016/j.jenvp.2020.101408
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 38، شماره 1
سه ماهه اول سال 1403
خرداد 1403
صفحه 15-32

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار