بررسی و تحلیل چالش‌های پذیرش و گسترش آبیاری قطره‌ای در باغ‌های سیب ارومیه با استفاده از مدل نوآوری راجرز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش تحقیقات اقتصادی و اجتماعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش

2 استادیار بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

3 دانشیار پژوهش، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش یا عدم پذیرش سیستم آبیاری قطره ای در باغات سیب شهرستان ارومیه به‌عنوان کانون تولید سیب استان، با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و مدل اشاعه نوآوری اورت راجرز بود. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده مشخص گردید که 57% پاسخگویان معتقدند که اجرای آبیاری قطره‌ای به علت استفاده از منابع آبی مشترک (چاه مشترک) مشکلات زیادی دارد، 63% نیز این سامانه را برای باغات مسن نامناسب می‌دانند. حدود 64% بر این باورند که در شرایط فعلی، فایده نسبی این سامانه برای باغات در حد متوسط یا کمتر است. به نظر 77% باغداران، سامانه‌های آبیاری قطره‌ای بنا به علل مختلف قابلیت اجرایی بالایی ندارند. همچنین، 81/5% معتقدند که در مقایسه با روش‌های سنتی، اجرای این سامانه‌ها از جهاتی چون ، بوروکراسی اداری، اخذ تسهیلات، و تعمیر و نگهداری پیچیدگی زیادی دارد. طبق آماره کاکس-نل (با ضریب احتیاط بالا)، متغیرهای وارد شده در مدل، در مجموع قادر به تبیین 0/50 از واریانس متغیر پذیرش آبیاری قطره‌ای و براساس آماره نیجل کرک، 0/68 از واریانس پذیرش آبیاری قطره‌ای می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، مهم‌ترین توصیه‌های قابل اجرا در منطقه، عبارت‌اند از: استفاده از الگوهای موفق و گروه‌های مرجع برای ارائه آموزش‌های کاربردی، افزایش فایده نسبی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در آبیاری قطره‌ای، بازنگری بر روند طراحی و اجرای گردش‌کار و کیفیت تجهیزات در سامانه‌های آبیاری قطره‌ای، رفع مشکل مالکیت، و عدم کاربرد آبیاری قطره‌ای برای باغ­های مسن.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation and Assessment of Drip Irrigation Acceptance and Development Challenges in Urmia Apple Orchards Using Rogers’ Diffusion of Innovation Model

نویسندگان [English]

  • Bagher Hoseinpour 1
  • Anahita Jabbari 2
  • Hassan Alipour 3
1 Assistant professor of Economic, Social and Extension Research Department, West Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, Urmia, Iran.
2 Soil and Water Research Department, West Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Urmia, Iran
3 Associate Professor of Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
چکیده [English]

The current study aimed to identify and analyze the factors influencing acceptance or rejection of irrigation system in apple orchards of Urmia city, as the center of apple production in West Azerbaijan Province, by applying survey research method and Rogers' Diffusion of Innovations Model. Based on the results, 57% of the respondents believed that implementation of drip irrigation using a common source of water (well) had many problems, 63% of them also considered the system unsuitable for old orchards. About 64% of the respondents believed that, in current situation, the relative profitability of the system was in the range of medium to low. 77% believed that drip irrigation systems did not have high performance due to various reasons. According to 81.5% of the respondent’s opinion, applicability of these systems is complex compared to traditional methods, because of design, performance, employment, and administrative bureaucracy, obtaining facilities, repair and maintenance. According to the Cox-Nell and Nagelkerke statistics, the variables included in the model are able to explain, respectively, 0.50 and 0.68 of the variance of the drip irrigation acceptance variable. According to the obtained results, the most important recommendations applicable in the region, are using successful models and reference groups to provide practical trainings on irrigation systems, increasing the relative benefit and reducing the risk of investing in drip irrigation, reviewing the process of designing, implementing, the workflow and the quality of equipment in drip irrigation systems, solving problems related to issuing the necessary permits for orchards that do not have ownership documents and, finally, avoiding the use of drip irrigation in old traditional orchards.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drip Irrigation system
  • Survey research method
  • Cox-Nell statistics
  • Nagelkerke statistics

مراجع

  1. آمارنامه‌های کشاورزی سال‌های 1381 لغایت 1399. وزارت جهاد کشاورزی. معاونت برنامه‌وبودجه. اداره کل آمار و اطلاعات.
  2. آقاپور م، یزدانی س و رفیعی ح، 1392. عوامل مؤثر بر پذیرش آبیاری تحت‌فشار در شهرستان‌های شوش، اندیمشک و دزفول. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 44، شماره 4، صفحه‌های 603 تا 612.
  3. احمدی س ح و سپاسخواه ع، 1396. واکاوی پیامدهای گسترش آبیاری زیر فشار در ایران. مجله پژوهش‌های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دوره 2، شماره 2، صفحه‌های 131 تا 148.
  4. اسمی س، 1401. بازخوانی چالش‌های دریاچه ارومیه (1): 95 درصد از دریاچه ارومیه خشک شد/ پروژه احیا شکست خورد؟ خبرگزاری مهر. 30 مرداد 1401 در: https://www.mehrnews.com/news/5550734
  5. امیر نژاد ح و رفیعی ح، 1388. بررسی عوامل مؤثر در پذیرش یکپارچه‌سازی اراضی شالی‌کاران در روستاهای منتخب استان مازندران. مجله علوم آب‌وخاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، دوره 13، شماره 48، صفحه‌های 329 تا 338.
  6. بخشوده م، 1387. بررسی عوامل مؤثر بر توسعه و پذیرش آبیاری بارانی (مطالعه موردی استان اصفهان). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 39، شماره 1، صفحه‌های 21 تا 30.
  7. پایگاه خبری اقتصاد بازرگانی، 1398. بخش کشاورزی چند درصد از آب کشاورزی استفاده می‌کند؟، کد خبر: 2902 در: eghtesadebazargani.ir
  8. پورکریمی ب، نیک‌نامی م و جورابلو م، 1393. نیازمندی‌های ترویجی سامانه‌های آبیاری قطره‌ای در استان تهران. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، دوره 28، شماره 2، صفحه‌های 315 تا 328.
  9. جهان‌نما ف، 1380. عوامل اجتماعی-اقتصادی مؤثر بر پذیرش سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار (مطالعه موردی: استان تهران). مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره 9، شماره 36، صفحه‌های 237 تا 260.
  10. چکیده طرح آمارگیری باغداری (محصولات دائمی)، 1398، مرکز آمار ایران.
  11. چرمچیان لنگرودی م و جانباز ع، 1397. تحلیل رضایت باغداران از اعتبارات بانکی آبیاری تحت‌فشار در شهرستان قائم‌شهر. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 2، شماره 24، صفحه‌های 127 تا 144.
  12. چوبچیان پ، کیامهر م و ملکی ع، 1396. بررسی چرایی عدم پذیرش فناوری آبیاری قطره‌ای توسط کشاورزان در شهرستان سلماس. نشریه علمی پژوهشی مدیریت نوآوری، دوره 6، شماره 3، صفحه‌های 141 تا 168.
  13. حاج میر رحیمی س د و یزدیان ی، 1386. بررسی عوامل مؤثر در میزان پذیرش نوآوری "آزمون خاک" توسط غله کاران. یافته‌های نوین کشاورزی، دوره 2، شماره 2، صفحه‌های 200 تا 214.
  14. حمیدی ک و یعقوبی ج، 1396. موانع اجرای روش‌های آبیاری تحت‌فشار از دیدگاه کشاورزان شهرستان زنجان. پنجمین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی کشاورزی ارگانیک و مرسوم، 24 و 25 مردادماه، اردبیل.
  15. زارع کهنه شهری ع، مولائی م و جوان‌بخت ع، ۱۳۹۴. بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و به‌کارگیری سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار از سوی کشاورزان مطالعه موردی شهر کهنه شهر. اولین کنگره علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم کشاورزی. منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران، 29-28 شهریورماه، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین، تهران.
  16. شاطری م و فیروز نیا م، 1399. حفر بی‌رویه چاه‌ها و بسترسازی ناپایداری فضا در دشت قاین. فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا، دوره اول، شماره 2، پیاپی 2، صفحه‌های 61 تا 80.
  17. شاهرودی ع ا و چیذری م، 1386. عوامل تأثیرگذار بر نگرش کشاورزان نسبت به مشارکت در تعاونی آب بران (مطالعه موردی استان خراسان رضوی). فصلنامه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، دوره 11 شماره 42، صفحه‌های 299 تا 312.
  18. شاهنوشی ن، فاطمی م، طاهرپور ح ر و علامه، ع ا، 1398. ارزیابی تأثیر طرح‌های آبیاری تحت‌فشار بر افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی مطالعه موردی: استان خراسان رضوی. مجله اقتصاد کشاورزی، دوره 13، شماره 4، صفحه‌های 1 تا 18.
  19. شیبانی ب و کاظمی ر، 1392. عوامل مؤثر در مشارکت مردمی در استفاده از روش‌های نوین آبیاری جهت کاهش مصرف آب در راستای توسعه پایدار محیط‌زیست. مجموعه مقالات اولین همایش ملی چالش‌های منابع آب و کشاورزی، 24 بهمن‌ماه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان – اصفهان.

20.                طلوعی ظ، دلاور م، مرید س و احمدزاده ح، 1394. تحلیل عدم قطعیت تأثیر سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار بر جریان خروجی از حوضه دریاچه ارومیه (مطالعه موردی: حوضه زرینه‌رود). مجله تحقیقات منابع آب ایران، سال 11، شماره 2، صفحه‌های 135 تا 145.

  1. عباسی ف، ناصری ا، سهراب ف، باغانی ج، عباسی ن و اکبری م، 1394. ارتقای بهره‌وری آب. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، تهران.
  2. عباسی ن و عباسی ف، 1399. سیمای منابع و مصارف آب ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، تهران.
  3. قربانی ب و شهبازیان فرد ا، 1396. ارزیابی عملکرد هیدرولیکی قطره‌چکان‌های موجود در چند سامانه آبیاری قطره‌ای (مطالعه موردی: حاشیه زاینده‌رود در استان چهارمحال بختیاری). نشریه دانش آب‌وخاک، دوره 27، شماره 4، صفحه‌های 1 تا 11.
  4. لهسائی­زاده ع و حبیبی آ، 1389. مطالعه عوامل مؤثر بر پذیرش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات: مطالعه موردی روستاهای استان فارس. مجله جهانی رسانه، دوره 5، شماره 1، صفحه‌های 1 تا 14.
  5. محبی ف، داداش پور ب و محبی راد ه، 1399. بررسی علل و پیامدهای تخریب زیست‌محیطی دریاچه ارومیه. فصلنامه ترویجی بوم‌شناسی منابع آبی، دوره 3، شماره 2، صفحه‌های 49 تا 61.
  6. محمدپور م، زینال‌زاده ک، رضاوردی نژاد و حصاری ب، 1396. ارزیابی پاسخ‌های هیدرولوژیک حوضه آبریز به توسعه سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار (مطالعه موردی: حوضه آبریز اهر چای). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره 4، جلد 11، صفحه‌های 626 تا 635.
  7. محمد جانی ا و یزدانیان ن، 1393. تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن. فصلنامه روند، دوره 21، شماره‌های 65 و 66، صفحه‌های 117 تا 144.
  8. مرزبان ح، صدرایی جواهری ا، زیبایی م، ناظم‌السادات س م ج و کریمی ل، 1398. بررسی وضعیت منابع و مصارف آب در ایران و راهکارهای بهبود وضعیت. مجله آب و فاضلاب، دوره 30، شماره 4، پیاپی 122، صفحه‌های 16 تا 32.
  9. موحدی ر، ایزدی ن و وحدت ادب ر، 1396. بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری آبیاری تحت‌فشار بین کشاورزان شهرستان اسدآباد. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، دوره 31، شماره 2، صفحه‌های 288 تا 300.
  10. ناصری ح، عسگری ف، خدایی ک و علیجانی ف، 1399. تأثیر آبیاری غرقابی و قطره‌ای هوشمند بر نوسانات تراز سطح آب زیرزمینی با استفاده از مدل فیزیکی. نشریه زمین‌شناسی ایران، دوره 14، شماره 53، صفحه‌های 75 تا 86.
  11. نجف لو پ، یعقوبی ج و نیکبخت ج، 1398. مدیریت بهره‌برداری سنتی از منابع آب در روستاهای ایران. نشریه آب و توسعه پایدار. دوره 6، شماره 2، صفحه‌های 27 تا 38.
  12. نوری م، همایی م و بنایان م، 1396. بررسی تغییرات تبخیر و تعرق مرجع طی سده‌ی بیست و یکم در برخی مناطق نیمه‌خشک ایران. تحقیقات آب‌وخاک ایران، دوره 47، شماره 2، صفحه‌های 241 تا 252.
  13. هادی بیگلو ح، سرور ر و نوری ع، 1397. تبیین تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری با تأکید بر هوشمند سازی مکان، مورد کاوی شهر تهران. مجله مدیریت شهری، شماره 52، صفحه‌های 189 تا 204.
  14. Alcon F, de Miguel MD and Burton M, 2011. Duration analysis of adoption of drip irrigation technology in southeastern Spain. Technological Forecasting and Social Change 78(6): 991-1001.
  15. Ajzen I, 1985. From intentions to actions: A theory of planned behavior. Pp. 11-39. In: Kuhl J and Beckmann J (eds). Action Control: From Cognition to Behavior. New York: Springer-Verlag.
  16. Anbari M, Bagheri R and Davodi H, 2013. Drip irrigation and social factors affecting agricultural water management in Lorestan Province. Annals of Biological Research 4(2): 13-21.
  17. Bhuriya M, Choudhary S and Swarnakar VK 2015. Study of Adoption Behaviour of Drip Irrigation System on Chilli Crop in Barwani District of MP India. IOSR Journal of Agriculture and Veterinary Science (IOSR-JAVS), 8(12): 2319-2380.
  18. Bicchieri C, 2016. Norms in the Wild: How to diagnose measure and change social norms. Oxford University Press. England.
  19. Davis FD, 1986. Technology Acceptance Model for Empirically Testing New End-User Information Systems: Theory and Results, in MIT Sloan School of Management, Cambridge: MA.
  20. Davis FD, Bagozzi RP and Warshaw PR, 1992. Extrinsic and intrinsic motivation to use computers in the workplace. Journal of Applied Social Psychology, 22: 1111–1132.
  21. Fishbein M and Ajzen I, 1975. Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research. MA: Addison-Wesley.
  22. Friedlander L, Tal A and Lazarovitch N, 2013. Technical considerations affecting adoption of drip irrigation in sub-Saharan Africa. Agricultural water management, 126: 125-132.
  23. Kareem OA and Kin TM, 2018. Attitudes toward Change: A Comparison between Senior Assistants and Teachers in Malaysian Secondary Schools. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(1): 249–265.
  24. Kirnak H, Doghan E, Demir S and Yalcin S, 2004. Determination of hydraulic performance of trickle irrigation emitters used in irrigation systems in the Harran. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 28: 223-230.
  25. Momvandi A, Omidi Najafabadi M, Hosseini JF and Lashgarara F, 2018. The identification of factors affecting the use of pressurized irrigation systems by farmers in Iran. Water, 10(1532): 1-13.
  26. Pandya P and Dwiwedi K, 2016. Constraints in Adoption of Drip Irrigation. Advances in Life Sciences, 5(6): 2411-2405.
  27. Parmar SD, Thorat GN, Shakya HB and Patel VB, 2016. Inspiration sources for adopting a drip irrigation system by the farmers. International Journal of Agricultural Engineering, 9(2): 225-228.
  28. Prajapati VV, Kaid SV, Prajapati RC and Thakkar KA, 2016. Adoption behavior of drip irrigation technology among the pomegranate growers of north Gujarat. International Journal of Agriculture Sciences, 8(22): 1447-1443.
  29. Rogers EM and Shoemaker FF, 1971. Communication of innovations: A cross-cultural approach. Free Press.
  30. Rohrmann B, 2005. Risk attitudes scales: concepts, questionnaires, utilizations. Project Report in: University of Melborne, Australia.
  31. Saleh Zolait AH, 2014. Innovation Acceptance Research: A Review of Theories, Contexts and Approaches. Journal of Internet Banking and Commerce, 19 (3): 1-18.
  32. Schumpeter JA, 1934. The theory of economic development: An inquiry in to profits, capital credit, Interest and the business cycle. Harvard Business Press, Cambridge.
  33. Shashidhara KK, Bheemappa A, Hirevenkanagoudar LV and Shashidhar KC, 2007. Benefits and constraints in adoption of drip irrigation among the plantation crop growers. Karnataka J. Agric. Sci., 20(1): 84-82.
  34. Sila I, 2015. The state of empirical research on the adoption and diffusion of business-to-business e-commerce. International Journal of Electronic Business. 12(3): 258-301
  35. Taherdoost H, 2018. A review of technology acceptance and adoption models and theories. Pp. 960-967. Proceedings of the 11th international conference interdisciplinary in engineering. INTER-ENG 2017: 5-6 October, Tirgu-Mures, Romania.
  36. Triandis HC, 1977. Interpersonal behavior. Brooks/Cole, Monterey, California.
  37. Verma HL and Sharma SK, 2017. Factors Associated with Adoption of Drip Irrigation System by the Farmers in Bikaner District of Rajasthan. Asian Journal of Agricultural Extension, Economics & Sociology, 18(1): 1-8.
  38. Yadav K, Yadav JP and Kumari A, 2017. Constraints Encountered by the Farmers in Adoption of Drip Irrigation System in District Jaipur. Journal of Krishi Vigyan, 6(1): 32-36.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 37، شماره 1
خرداد 1402
صفحه 49-72

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار