واکاوی عوامل پیش‌برنده و بازدارنده تشکل‌های آب‌بران در شبکه های آبیاری استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان.

2 استاد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

3 استاد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان.

چکیده

هدف این تحقیق کمّی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده موجود در شکل­ گیری، فعالیت و توسعه تشکل­های آب­بران در شبکه های آبیاری استان خوزستان بود. روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی– همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کارشناسان شرکت­های بهره ­برداری سازمان آب و برق استان خوزستان بود (200=N) که تعداد 130 نفر از آنان (130=n) به روش نمونه گیری تصادفی طبقه­ ای انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته­ای بود که اعتبار(روایی) و پایایی آن توسط متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و استفاده از آزمون کرونباخ آلفا تأیید گردید. داده­ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS16 تحلیل شدند. بر پایه نتایج حاصل از تحلیل عاملی، عوامل پیش­برنده تشکل­ های آب بران در پنج گروه تولیدی، سرمایه اجتماعی، حقوقی، اقتصادی و اجرایی قرار گرفتند. عوامل مذکور در مجموع 68/6% از کل واریانس عوامل پیش­برنده در شکل­گیری، فعالیت و توسعه تشکل­های آب­بران استان خوزستان را تبیین می­کنند. در تحلیل عاملی، عوامل بازدارنده تشکل ­های آب­بران نیز پنج گروه حمایتی، حقوقی، مدیریتی، برون سازمانی و ترویجی شناسایی شدند که این پنج گروه عامل 47/3% کل واریانس عوامل بازدارنده در شکل گیری، فعالیت و توسعه تشکل­های آب­بران استان خوزستان را تبیین می­کنند. با استناد به یافته­ ها، سهم عوامل پیش­برنده شکل­ گیری، فعالیت و توسعه تشکل­ های آب­بران استان خوزستان، بیش­تر از عوامل بازدارنده می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Driving and Deterrent Factors of Water Users’ Associations in Irrigation Networks of Khuzestan Province

نویسندگان [English]

  • Zahra Rostamian 1
  • Bahman Khosravipour 2
  • Mansour ghanian 3
1 Msc Student of Agricultural Extension and Education, University of Khuzestan Agriculture and Natural Resources
2 professor of University of Khuzestan Agriculture and Natural Resources
3 Professor of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan
چکیده [English]

This quantitative research was carried out with the aim of identifying the driving and deterrent factors in the formation, activity, and development of Khuzestan Province's water users’ associations of irrigation networks. The research method was survey and descriptive-correlational. The statistical population of this study consisted of all experts of the exploitation companies of Khuzestan Province Water and Electricity Organization (N = 200), 130 of them (n = 130) were selected by stratified random sampling. The research instrument was a researcher-made questionnaire whose validity and reliability were confirmed by agricultural extension and training specialists of Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan and the use of Cronbach Alpha test. Data were analyzed using SPSS16 software. The results of factor analysis indicated that the driving factors of water organizations were in 5 groups of production, social capital, legal, economic and executive, which in general explain 68.6% of the total variance. The results of factor analysis indicate that the driving factors of water users’ associations included 5 groups of production, social capital, legal, economic, and executive factors, which, in general, explain 68.64% of the total variance. In the factor analysis, the deterrents of water users' associations were identified as 5 groups including supportive, legal, managerial, extra-organizational and extension factors, which explain 47.29% of the total variance. According to the findings, the share of the promoters and driving factors in the activities and development of water users’ associations in Khuzestan Province is more than the deterrent factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water shortage
  • Exploitation companies of Irrigation networks
  • Factor analysis

مراجع

  1. احدزاده پالچقلو، ج. و م. شوکت فدایی. 1395. بررسی پایداری تشکل­های آب­بران در پایاب شبکه آیدوغموش میانه. سومین کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش­ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری. 19-17 اسفندماه.
  2. اخوان، ف.، حسینی، م. و م. چیذری. 1391. بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آب­بران در مدیریت منابع آب کشاورزی استان قزوین. تعاون و کشاورزی. 23(11): 134-117.
  3. بابایی سیگارودی، م.، یعقوبی، ج. و ش. خیری. 1393. بررسی اثرات ایجاد تشکل­های آب­بران بر مدیریت بهره­برداری از شبکه آبیاری دشت قزوین. اولین همایش ملی آب، انسان، زمین. اصفهان، شهریورماه.
  4. بازوند، ح.، آزادی عبدولی، ح. و م. اسلامی، 1396. تأثیر رفتار کشاورزان در هنگام مواجهه با خشکسالی بر توسعه پایدار. کنفرانس ملی کشاورزی پایدار، محیط زیست و توسعه روستایی.
  5. بقایی، ح.، کردانی، م.، سروستانی، م.، بقایی، ل. و ا. پروین. 1391. چشم­اندازها و فرصت­های توسعه پایدار با ورود تشکل­های آب­بران در عرصه توسعه جوامع روستایی.
  6. پژوهان، ع. و ا. عمانی. 1390. تشکل آب­بران گامی اساسی به سوی مدیریت منابع آب. همایش ملی مدیریت کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، 5 خردادماه.
  7. سجاسی­قیداری، ح.، مهدوی­فر، غ.، و س. رجبی جنبه­دراز. 1393. اولویت­بندی ایجاد تشکل­های آب­بران کشاورزی در مناطق روستایی «مطالعه موردی: روستاهای دهستان سلامی شهرستان خواف». فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 1(1): 69-57.
  8. تقی­پور، م. عباسی، ع. و م. چیذری. 1394. شناسایی پیامدهای عضویت در تعاونی­های آب­بران «موردمطالعه: دشت لیشتر در شهرستان گچساران». تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 46(1): 130-121.
  9. جعفری، ا. ع.، رستم زاده، ی.، ادهمی، س. و ا. مقتدی نژاد. 1395. پیاده سازی الگوی مدیریت مشارکتی آب با تأکید بر تشکل­های آب­بران در زیر حوضه آبریز نازلوی دریاچه ارومیه. هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران.
  10. حسین پور، ز. و م. ح. منهاج. 1393. تعاونی آب­بران و مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی. اولین همایش ملی آب، انسان، زمین. اصفهان، شهریورماه.
  11. حسین پور، ز.، منهاج، م. ح. و م. کاوسی کلاشمی. 1394. ارزیابی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آب­بران در مدیریت منابع آب کشاورزی. رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی. فصلنامه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی. 2 (1): 104-91.
  12. حضرتی فر، ب. 1392. بررسی بکارگیری یک مدل ساده­ی جمع آوری آب در زاهدان با تأکید بر استفاده از مشارکت مردمی، فصلنامه انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران. 2.
  13. حیدری ساربان، و. 1391. توانمندسازی گامی اساسی در جهت نیل به توسعه روستایی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. 27 (3): 18447- 18427.
  14. خدابخشی، آ.، قاسمی، ج.، اسیلان، ک. ­س. و ا. قلی­فر.1390. عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به مشارکت در تشکل­های آب­بران «مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان زنجان». مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 2-42(3): 466-453.
  15. داوری دهکردی، ف. ا..، بقایی، ح.، پروین، ا.، سروستانی، م. و کردانی، م. 1392. تبیین ضرورت ایجاد تشکل­های آب­­بران و انتقال مدیریت به آنها در پروژه های منابع آب. مهندسی عمران و توسعه پایدار با محوریت کاهش خطرپذیری در بلایای طبیعی. موسسه آموزش عالی خاوران.
  16. رشوند، ا.، میردامادی، س.م. و لشگرآرا، ف. 1397. ررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل‌های آب­بران شبکه آبیاری دشت قزوین.پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی. 11 (3). 21-28.
  17. سجاسی قیداری، ح.، مهدوی فر، غ. و س. رجبی جنبه دراز. 1393. اولویت بندی ایجاد تشکل­های آب­بران کشاورزی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان سلامی شهرستان خواف). فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 1 (1): صص 69-57.
  18. سروستانی، م.، کردانی، م.، گلابی، م. و ل. بقایی.1390. نگرشی بر توانمندی های تشکل­های آب­بران در ارتقا مدیریت پروژه­های منابع آب. تجربیات سنتی در زمینه مشارکت جامعه در مدیریت منابع آب. 4 – 2 اسفندماه.
  19. شاه قلیان، ک. و ش. نادری. 1396. ارائه الگوی توانمندسازی کارکنان در صنعت خودروسازی، مجله مدیریت توسعه و تحول. 30: 63-57.
  20. شاه ولی، م. و ح. قیصاری. 1390. تعیین توانمندی زیست محیطی کشاورزان عضو تعاونی­های تولید روستایی و عوامل موثر بر آن در استان فارس. فصلنامه روستا و توسعه. 14(2): 51-31.
  21. شکری، ز.، شاهنظری، ع. و م. ضیاءتباراحمدی. 1393. شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل­های آب­بران در پروژه مدیریت جامع آب و خاک البرز. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 28(1): 250-241.
  22. صبوری، ف.، رضایی مقدم، ک. و م. منتی­زاده. 1393. بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان عضو و غیر عضو تشکل­های کشاورزی: مطالعه موردی کشاورزان شهرستان گرمسار. تعاون و کشاورزی. 3(11): صص 117-95.
  23. عباسی، ا. 1396. نقش و جایگاه تشکل­ها در مدیریت نظام بهره­برداری آب کشاورزی. سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه.
  24. عربی، ر.، میرک­زاده، ع. ا. و زرافشانی، ک. 1393. تحلیل عوامل بازدارنده انتقال مدیریت شبکه‏ی آبیاری به بهره‏برداران: مورد مطالعه دهستان میان‏دربند، شهرستان کرمانشاه.راهبردهای توسعه روستایی. 1( 4): 132-119.
  25. عطایی، پ. و ن. ایزدی. 1393. عوامل تأثیرگذار بر تمایل کشاورزان به ایجاد تشکل­های آب­بران. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 45(2): 279-269.
  26. عیسی نژاد، ر.، شیرین زاده، ق.، ساعی مهر، م. و م. دست نشان. 1393. بررسی رابطه توانمندسازی روان­شناختی اعضای تعاونی­های آب­­بران با تمایل به پذیرش مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی سد گلابر. کنفرانس بین المللی یافته­های نوین در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست.
  27. عیدی، س.، سعیدی، ح. و حسینی نیا، غ. 1391. سنجش عوامل مؤثر بر میزان موفقیت تعاونی­های برتر در شهرستان­های استان چهارمحال و بختیاری. برنامه ریزی منطقه­ای، 2 (7): 39-51.
  28. غنیان، م.، برادران، م.، میرزایی، ع.، سلیمانی هارونی، خ. و س. پاشا. 1392. مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی و مؤلفه­های مؤثر بر آن مطالعه استان در خوزستان. مجله پژوهش آب در کشاورزی. 27 (2).
  29. قربانی، م.، عوض پور، ل. و س. راسخی. 1395. تحلیل سرمایه اجتماعی شبکه زنان روستایی در راستای توانمندسازی جوامع محلی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 5 (2): 294-273.
  30. قمرنیا، ه. و م. بصیری. 1395. عوامل موثر بر عدم موفقیت تشکیل تعاونی آب­بران (مطالعه موردی: طرح باویسی سرپل ذهاب). ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران با رویکرد: پیوند اکولوژیکی با چرخه آب برای پایداری سرزمین. دانشگاه کردستان، 1-3 اردیبهشت ماه.
  31. کردانی، م..، شبه، م.، بقایی، ح. و م. سروستانی. 1394. تبیین ضرورت ایجاد تشکل­های آب­­بران و انتقال مدیریت به آن­ها در پروژه­های منابع آب. اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیا 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام.
  32. محمدزاده، ل.، حیدری، م. و ح. صدیقی. 1392. نقش مدیریت یکپارچه و مشارکتی منابع آب در بخش کشاورزی. اولین همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی و محیط زیست سالم. 21 شهریور.
  33. میرزایی، آر. میردامادی، س. م. و س. م. حسینی. 1390. تعاونی­های آب­بران رویکردی نوین در مدیریت مشارکتی آبیاری. فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی. 7(27): 22-18.
  34. ناصری، م.، فرهادیان، ه.، عباسی، ع. ف. و خسروانی. 1394. نقش شرکت­های سهامی زراعی در بهبود شاخص­های توانمندسازی کشاورزان عضو: مطالعه موردی جنوب استان خراسان جنوبی. فصلنامه روستا و توسعه. 18 (2): 63-39.
  35. نجفی، ن.، خسروی­پور، ب.، غنیان، م.، برادران، م. و ع. دحیماوی. 1392. شناسایی عوامل بازدارنده موفقیت تشکل­های آب­بران از دیدگاه بهره­برداران حوزه­های کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. پژوهش­های روستایی. 4(1): 188-165.
  36. وثوقی، م. و س. حبیبی. 1393. دانش بومی، گامی به سوی بومی­سازی توسعه­ی روستایی و توانمندسازی روستاییان. فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی. 2 (4): 26-9.
  37. Ababneh, Z. and Al Adwan, A. (2012). Water users association in the Jordan vally. Sustianable Water lntegrated Management (SWIM) Presentation. Available at:<http:www.swim-sm.eu/index.Php?option=com_Phocadownload & view=category &id=11%3Awuas& Itemid=Fr> [access September 2012].
  38. Ballester, A. and Mott Lacroix, K. E. (2016). Public Participation in Water Planning in the Ebro River Basin (Spain) and Tucson Basin (U.S., Arizona): Impact on Water Policy and Adaptive Capacity Building.
  39. (2010). Water User Associations (WUA): The story of participative irrigation management in the Jordan Valley. Amman: GTZ.
  40. Gunchinmaa, T. Yakubov, M. (2010). Institutions and transition: does a better institutional environment make water users association more effective in central Asian? Water Policy, 12(2), 165-185.
  41. Facon, T. (2002). Downstream of irrigation water pricing—the infrastructure design and operational management considerations. Paper presented at the conference, “Irrigation Water Policies: Micro and Macro Considerations” held in Agadir, Morocco, 15-17 June 2002.
  42. Hassabou, Abdel Hakim M. El-Gafy, Inas K. (2007). Assessment Indicators for Water Users’ Associations in Egypt. E-WAter, Official Publication of the European Water Association (EWA).
  43. Innocent, Y. & O, A. (2014). Farmer’s cooperatives and agricultural development in kwali area council federal capital territory Abuja, Nigeria. International Journal of humanities and social science. 7 (1).
  44. Kadibeyoglu, Z & Ozertan, G. (2011). Users’ perceptions of water user associations: Evidence from csses in Turkey. Working Papers from Bogazici University, Development of Economics.
  45. Mishra, A. K. and V.P, Singh. (2010). A review of drought concepts. Journal of Hydrology. 391(2010): 202-216.
  46. Nazari, M. V., Abadi, A. and Goudarzvand Chegini, M. (2013). Process of employee empowerment (concepts and dimensions). 2013. Kuwaait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review. 2(11).
  47. Nxumalo, K. K. S. and Oladele, O. I. (2013). Factors affecting farmer’s participation in agricultural programme in Zululand district, kwazulu natal province, South Africa. 2013. 34(1): 83-88.
  48. Omid, M. H., and Fami, H. (2011). Factors influencing the Success of Water User Assosiation in Iran: A Cace of Mogan Tajan and Varamin. Journal of Agriculture Science and Technology, 14 (1): 27-36.
  49. Sheikh, M. J., Redzuan, M. B., Abu Samah, A. and Ahmad, N. 2014. Factors influencing farmer’s participation in water management: A community development perspective. IOSR Journal of humanities and social science. 19 (11): 59-63.
  50. Phuntha Vongsa, Kh. Boonthai Iwwai, CH. and Kaewjampa, N. (2014). International Journal of Environmental and Rural Development. 2-5.
  51. Yakubov, M. (2011). Assessing irrigation Performance from the farmer’s perspective: a qualitative study. Irrigation and Drainage (published online). DoI: 10.1002/ird. 649
  52. Zhang, L. Heerink, N. Dries, L. Shi, X. (2013). Water Users Associations and Irrigation Water Productivity in Northern China. Ecological Economics, 95, 128–136.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 35، شماره 4
جلد 35 شماره 4 سال 1400
اسفند 1400
صفحه 405-420

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار