اثر روش‌های خاک‌ورزی، حفظ بقایا و سطوح مختلف آب آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب گندم در اقلیم سرد خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی (دانشیار پژوهش) بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

2 دانشیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد و بهره‌وری آب گندم در سیستم تناوب زراعی رایج (گندم- چغندرقند) منطقه سرد، در ایستگاه تحقیقات جلگه رخ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی به اجرا درآمد. آزمایش با استفاده از کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار طی سال‌های زراعی 1392 الی 1395 اجرا شد. تیمارها شامل روش‌های مختلف خاک‌ورزی (خاک‌ورزی متداول، کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی) در کرت‌های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی (بدون بقایا، حفظ 30 درصد و 60 درصد بقایا) در کرت‌های فرعی و سطوح مختلف کاربرد آب آبیاری شامل50%، 75% و 100% آب مورد نیاز در کرت‌های فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که روش خاک‌ورزی و مدیریت بقایا بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب گندم اثر معنی‌دار نداشت، ولی اثر سطوح مختلف آب آبیاری معنی دار بود (P<0.01). مقدار عملکرد در دو سطح کاربرد آب 75% و 100% به‌ترتیب 4751 و 4961 کیلوگرم در هکتار بود که با هم اختلاف معنی دار نداشتند ولی عملکرد در سطح 50 درصد آب مصرفی حدود 3574 کیلوگرم در هکتار بود که کاهش قابل توجهی داشت. میزان بهره‌وری آب در سطوح 50%، 75% و 100% آب مصرفی به‌ترتیب 062/1، 960/0 و 875/0 کیلوگرم بر متر مکعب آب به دست آمد. بیشترین میزان عملکرد از تیمار کم خاک‌ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100%  به میزان 6331 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و بیشترین میزان بهره‌وری آب گندم از تیمار بدون خاک‌ورزی، حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 75% به میزان 173/1 کیلوگرم بر مترمکعب آب حاصل شد. تیمار بدون خاک ورزی، 60% بقایا و 50% آب مصرفی و تیمار خاک‌ورزی مرسوم، بدون بقایا و 50% آب مصرفی به‌ترتیب با میزان بهره‌وری آب 136/1 و 132/1 کیلوگرم بر مترمکعب آب در مقام دوم و سوم قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Tillage Method, Residue Retention, and Different Levels of Irrigation Water on Yield and Water Productivity of Wheat in Cold Region of Khorasan Razavi

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jolaini 1
  • Hamidreza Sharifi 2
1 Associate Professor of Agricultural Engineering Research Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Mashhad, Iran.
2 Associate Professor, Researcher at Khorasan Agriculture &amp; Natural Resources Research Center Crop and Horticultural Science Research Department
چکیده [English]

In order to study yield and water productivity of wheat in common cropping rotation (wheat-sugar beet) in cold regions, a research was conducted in Jolge-Rokh Research Station, Khorasan Razavi Province, Iran. The experiment used split-split plots in randomized complete block design (RCBD), with three replications, and was conducted during 2013-2016. Treatments were tillage methods (conventional tillage, minimum tollage, and no tillage) in the main plots, residue management (no residue, and leaving 30% and 60% residue) in sub-plots, and irrigation water levels (50%, 75% and 100%) in sub-sub plots. Results of analysis of variance showed that various tillage methods and residue management had no significant effect on yield and water productivity, but effect of irrigation water levels was significant (P<0.01). Yield in 75% and 100% water treatments was 4751 and 4961 kg/ha, respectively, with no significant difference. However, yield at 50% water consumption was about 3574 kg/ha, which was significantly lower than the other treatments. Water productivity in 50%, 75% and 100% water use was 1.067, 0.960, and 0.875 kg/m3, respectively. The highest wheat yield (6331 kg/ha) was obtained from minimum tollage with 30% residue and 100% of water level. The highest water productivity of wheat (1.173 kg/m3) was obtained in no-tillage, 30 present residue, and 75% of water use. Water productivity of no tillage treatment+60% residue and 50% water use, and conventional tillage treatment+ no residue and 50% water use were in the second and third place with values of 1.136 and 1.132 kg/m3, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conventional tillage
  • No tillage
  • Minimum tillage
  • Water required

مراجع

  1. اسکندری، ا. 1381. مقایسه روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر روی عملکرد گندم دیم بعد از برداشت نخود. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی. جلد 3. شماره 11، 57- 73.
  2. اسکندری،ا و همت، ع. 1382 اثر زیرشکنی بر حفظ و ذخیره رطوبت خاک و عملکرد محصول گندم دیم. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی. جلد 4. شماره 14، 1-19
  3. امانی، ص.، محمد زمانی، د. و محمدی، ا. 1395. بررسی اثر روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی بر روی خواص فیزیکی و مکانیکی خاک در کشت گندم در منطقه خنداب استان مرکزی. مجله مهندسی زیست سامانه، 5 (2)، ص 59-82.
  4. امینی، ع.، رجایی، م. و فارسی نژاد، ک. 1393. تاثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و مدیریت بقایای گیاهی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم. مجله اکوفیزیولوژی گیاهی سال ششم، شماره شانزدهم، ص 27-38.
  5. روزبه، م. 1378. ارزیابی و مقایسه میزان انرژی مورد نیاز روش‌های مختلف خاک‌ورزی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده کشاورزی. 77 صفحه.
  6. زلقی، ف. 1396. کشاورزی حفاظتی، تغییر فرهنگ کشاورزی مرسوم و سنتی به کشاورزی مدرن و حفاظتی. سایت وزارت جهاد کشاورزی. https://maj.ir/Index.aspx.
  7. قدسی، م. 1391 . مطالعه تاثیر روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی در مقایسه با شیوه متداول زراعی بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب گندم در شهرستان چناران. گزارش نهایی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج.
  8. موسوی طلب، ف. و حبیبی اصل، ج. 1393. بررسی اثر روش‌های مختلف خاک­ورزی بر عملکرد و میزان مصرف آب در کشت گندم در منطقه خوزستان. مجله پژوهش و سازندگی (نشریه زراعت)، شماره 103 ، ص 55-60.
  9. موسوی‌بوگر، ا.، جهانسوز، م.ر.، مهرور، م.ر. و حسینی پور، ر. 1392. بررسی سیستم‌های کشت بدون شخم، حداقل شخم و شخم متداول در ارقام گندم آبی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، 44 (3)، ص 411-418.
    1. Botta, G.F., Becerra, A.T. and Melcon, F.B. 2009. Seedbed compaction produced by traffic on four tillage regimes in the rolling Pampas of Argentina. Soil and Tillage Research, 105 (1): 128-134.
    2. Cavalaris, C. K., and Gemtos, T. A. 2002. Evaluation of four conservation tillage methods in the sugar beet crop. Agricultural Engineering International: The CIGR Journal of Scientific Research and Development 6: 1-24.
    3. De Vita, P. Di Paolo, E. Fecondo, G. Di Fonzo, N. Pisante, M. 2007. No-tillage and conventional tillage effects on durum wheat yield, grain quality and soil moisture content in southern Italy. Soil and Tillage Research 92: 69–78.
    4. Erenstein, O, and Laxmi, V. 2008. Zero tillage impacts in India’s rice–wheat systems: A review. Soil and Tillage Research, 100, 1–14.
    5. Govaerts, B., Fuentes, M., Mezzalama, M., Nicol, J.M., Deckers, J., Etchevers, J.D., Figueroa-Sandoval, B.and Sayre, K.D. 2007. Infiltration, soil moisture, roots rot and nematode populations after 12 years of different tillage, residue and crop rotation managements.Soil and Tillage Research.94, 209–219.
    6. Guerif, J., Richard G., Durr C., Machet J.M., Recous S., Roger-Estrade J. 2001. A review of tillage effects on crop residue management, seed bed conditions and seedling establishment. Soil and Tillage Reseach, 61:13-32.
    7. He, J., Li, H., McHugh, A.D., Wang, Q., Lu, Z., Li, W., and Zhang, Y. 2015. Permanent raised beds improved crop performance and water use on the North China Plain. Journal of soil and water conservation, 70 (10): 54-62. 
    8. Hobbs, P.R., Giri, G. S., & Grace, P. 1997. Reduced and zero tillage options for the establishment of wheat after rice in south Asia. Rice-Wheat Consortium Technical Bulletin, 6.
    9. Hobbs, P.R., Sayre, K. and Gupta, R. 2008. The role of conservation agriculture in sustainable agriculture. Philosophical Transactions of the Royal Society, 363: 543-555.
    10. Kaspar, T.C., Erbach D.C., Cruse R.M. 1990. Corn response to seed-row residue removal. Soil Sci. Soc. Am. J. 54:1112-1117.
    11. Kassam, AH., Friedrich, T., Derpsch, R. and Kienzle, J. 2014. Worldwide adoption of conservation agriculture 6th World Congress on Conservation Agriculture, 22-27 June 2014, Winnipeg, Canasa.
    12. Liu, S., Zhang, H., Dai, Q., Huo, Xu, Z. K., and Ruan, H. 2005. Effects of no-tillage plus inter-planting and remaining straw on the field on cropland eco-environment and wheat growth. Ying Yong Sheng Tai Xue Bao, 16(2), 393-396.
    13. Montgomery, D.R. 2007. Soil erosion and agricultural sustainability. P. Natl. Acad. Sci. USA. 104: 13268-13272.
    14. Opoku, G., and T.J. Vyn. 1997. Wheat residue management options for no-till corn. Can. J. Plant. Sci. 77: 207-213.
    15. Peruzzi, M., Taffaelli, M., & Ciolo, S. D. 1996. Evaluation on the performamces of a peculiar combined machine for direct drilling and two no-till drills for hard     winter wheat and maize cultivation. International conference on Agricultural Engineering, Madrid.
    16. Rashidi, Z., Zare, M. J., Rejali, F., and Ashraf mehrab, A. 2011. Effect of soil tillage and integrated chemical fertilizer and biofertilizer on quantity and quality yield of bread wheat and soil biological activity under dry land farming. Electronic Journal Crop Plants Produce 4 (2):189-206.
    17. Zibilske, LM., Bradford, JM and Smart, JR. 2002. Conservation tillage induced changes in organic carbon, total nitrogen and available phosphorus in a semi-arid alkaline subtropical soil. Soil and Tillage Research, 66 (2): 153–163.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 33، شماره 3
مهر 1398
صفحه 371-381

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار