تاثیر تاریخ کاشت و دور آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج (Oryza sativa L.) در شهرستان رشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زراعت دانشکده تولید گیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

2 استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 استاد گروه مهندسی آب دانشکده فنی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لاهیجان، ایران.

4 استادیار گروه زراعت دانشکده تولید گیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

5 موسسه تحقیقات برنج کشور . سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت ، ایران

چکیده

این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر دوره­های آبیاری و تاریخ‌های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی در سال‌های زراعی 1395 و 1396 به‌صورت کرت­های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) اجرا شد. آبیاری در چهار سطح (غرقاب کامل، دور­های آبیاری 5، 10 و 15 روزه) به عنوان عامل اصلی و تاریخ کاشت در سه سطح (اول اردیبهشت، 20 اردیبهشت و 10 خرداد) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری و تاریخ کاشت بر عملکرد شلتوک در سطح یک درصد معنی‌دار شد. بیش­ترین مقادیر عملکرد زیستی در تیمار دور آبیاری غرقابو پنج‌روزه با میانگین به ترتیب 10960 و 10238 کیلوگرم در هکتار و در تاریخ کاشت یک و 20 اردیبهشت با میانگین 10553 و 10397 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین وزن صد دانه در تاریخ کاشت 20 اردیبهشت و 10 خرداد ، بیش­ترین تعداد خوشه در بوته در تیمار غرقاب و در تاریخ کاشت دوم و بیش­ترین دانه پر در خوشه در تیمار غرقاب دائم مشاهده شد. همچنین بیش­ترین تعداد دانه پوک در تیمار آبیاری 15 و 10 روزه و تاریخ کاشت 10 خرداد مشاهده گردید.نتایج نشان داد که آبیاری غرقاب با عملکرد دانه 4271 کیلوگرم در هکتار، بیش­ترین عملکرد دانه را داشت. تیمارهای دور آبیاری 10 و 15 روزه عملکرد دانه کم­تری نسبت به تیمار غرقاب و دورآبیاری 5 روزه داشتند. در دو سال زراعی آزمایش، تاریخ کاشت 20 اردیبهشت بیش­ترین عملکرد دانه با میانگین 3820 کیلوگرم در هکتار را داشت. در این آزمایش، تاریخ کاشت 20 اردیبهشت مطلوب­ترین شرایط محیطی برای رشد را داشت و از ثبات عملکرد خوبی برخوردار بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Planting Date and Irrigation Intervals on Yield and Yield Components of Rice (Oryza sativa L.) in Rasht Region

نویسندگان [English]

  • Pooya Aalaee Bazkiaei 1
  • ‌Behnam Kamkar 2
  • Ebrahim Amiri 3
  • Hossin Kazemi 4
  • Mojtaba Rezaei 5
1 Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2 professor of Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
3 Professor, Department of Water Engineering, Faculty of Engineering, Islamic Azad University, Lahijan branch, Iran.
4 Associate Professor, Department of Agriculture, Plant Production College, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
5 Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran.
چکیده [English]

This study was carried out to investigate the effects of irrigation intervals and different planting dates on the yield and yield components of rice. A split-plot design based on randomized complete block design was used with three replications, at Rice Research Institute of Iran (Rasht) in 2016 and 2017. The main factor was irrigation at four levels (full flooding, 5, 10 and 15 days irrigation intervals) and the secondary factor was planting date at three levels (April 21, May 11, and May 31). The results of analysis of variance showed that irrigation and planting date had a significant effect on the yield of rice at 1% probability level. The highest amount of biological yield was obtained in full flooding and 5-day irrigation interval, with an average of 10960 and 10238 kg/ha, respectively, and in May 11 and April 21 planting dates with an average of 10553 and 10397 kg/ha, respectively. The highest 100-grain weight was obtained in May 11 and May 31 planting dates, the maximum number of panicle per plant was observed in full flooding treatment, and in May 11 planting date and the highest number of filled grains was observed in full flooding treatment. The maximum number of hollow grains was observed in 15 and 10-day irrigation intervals and May 31 planting date. The results showed that the full flooding irrigation with a yield of 4271 kg/ha had the highest grain yield. The 10 and 15 days irrigation intervals had less grain yield than flood treatment and  5-day irrigation interval treatments. In two years of the experiment, the planting date of May 11 had the highest grain yield with an average of 3820 kg/ha. In this experiment, the May 11 planting date had the most favorable environmental conditions for growth and had a good yield-stability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biological yield
  • Deficit irrigation
  • Flooding irrigation
  • Grain yield

مراجع

1-                  آمارنامه کشاورزی. 1396. جلد اول: محصولات زراعی. 1394-95. دفتر آمار و فناوری اطلاعات، معاونت امور برنامه­ریزی و اقتصادی. وزارت جهاد کشاورزی. 90 صفحه.
2-                 ابراهیمی­ راد، ح.، ح. بابازاده، ا. امیری، و ح. صدقی. 1397. اثر تراکم کاشت و مدیریت آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج در منطقه کوشال لاهیجان، استان گیلان. تحقیقات آب و خاک ایران. 49(2): 377-383.‎
3-                 پازوکی، ع.، م. کریمی، و ع. فولادی. 1389. بررسی اثر تاریخ­های کاشت بر عملکرد اکوتیپ­های گیاه زعفران (Crocus sativus L.) در منطقه نطنز. فیزیولوژی گیاهان زراعی. 2(8):3-12.
4-                 ثابتی، ع.، و م. جعفرزاده کنار سری. 1385. بررسی اثر تاریخ، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد برنج. کشاورزی. 8(2): 13-22.
5-         ذوالفقاری، ح.، ب. فرهادی، و ح. رحیمی. 1395. توان­های اقلیمی ایران برای کاشت سویا. جغرافیا و برنامه­ریزی. 20(56): 89-105.
6-                 رضایی، م.، ا. امیری، و م. ک. معتمد. 1390. اثر آبیاری تناوبی و مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم محلی هاشمی در گیلان. پژوهش‌های کاربردی زراعی (پژوهش و سازندگی). 24(4): 57-67.
7-                 رضایی استخروییه، ع.، م. صداقت، ب. عرب­زاده، و ن. سیاری. 1395. تأثیر روش­های نوین آبیاری بر عملکرد گیاه برنج (رقم شیرودی). مدیریت آب و آبیاری. 6(2): 204-193.
8-                 سیادت، س. ع. ا.، ق. ا. فتحی، س. صادق زاده حمایتی، و م. بیرانوند. 1383. مطالعه تأثیر تاریخ کاشت روی عملکرد و اجزای عملکرد شلتوک سه رقم برنج. علوم کشاورزی ایران. 35(1): 234-227.
9-                 فتحی، ن.، ه. ا. پیردشتی، م. نصیری، ا. بخشنده. 1396. اثر دما و شدت تابش بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج در شرایط اقلیمی مازندران. به­زراعی کشاورزی. 19(1): 163-176.
10-               گیلانی، ع. ع.، س. ع. ا. سیادت، خ. عالمی­سعید، ع. م. بخشنده، ف. مرادی، و م. سیدنژاد. 1388. اثر تنش گرما بر پایداری عملکرد، محتوای کلروفیل و ثبات غشای سلول برگ پرچم در ارقام رایج برنج در استان خوزستان. ۱۱ (۱):۸۲-۱۰۰.
11-               لیموچی، ک. و م. نورزاده حداد. 1396. تأثیر تاریخ کاشت روی برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی، رشد و تحمل به گرما در سه رقم برنج در خوزستان. فن­آوری تولیدات گیاهی. 9(2): 155-165.
12-               لیموچی، ک.، ع. ا. گیلانی، و س. ع. ا. سیادت. 1393. بررسی اثر تاریخ‌های کاشت زمستانه و تابستانه بر خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام برنج در شمال خوزستان.‎ تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی. 4(14): 77-87.
13-               مرادپور، ص.، ا. امیری، و ح. ر. مبصر. 1393. بررسی تاریخ کاشت و تراکم بوته بر برنج در استان مازندران. یافته­های نوین کشاورزی. 9(2): 117-127.
14-               مهدوی، ف.، م. ع. اسماعیلی، ا. فلاح، و ه. ا. پیردشتی. 1384. مطالعه خصوصیات مرفولوژیک، شاخص‌های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.). علوم زراعی ایران. 7(4): 280-297.
15-               میر ابوالقاسمی، س. م.، م. قبادی­نیا، ا. ر. قاسمی، و م. ر. نوری امامزاده‌ای. 1395. تأثیر آبیاری زیرزمینی و مدیریت آبیاری بر مشخصه‌های رشد و اجزای عملکرد برنج در منطقه خشک و نیمه‌خشک. آب و خاک. 31(2): 411-421.
16-              ندیمی دفرازی، م. ح.، م. اصفهانی، و ع. اعلمی. 1396. اثر زمان نشاکاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و انتقال مجدد در سه رقم برنج(Oryza sativa L.)  در شرایط اقلیمی رودبار. تحقیقات غلات. 7(4): 471-483
17-              نصیری، س.، ج. اصغری، ح. ا. سمیع زاده، پ. مرادی، و ف. شیرزاد. 1392. بررسی کارایی علف‌کش‌های اگزادیارژیل و تیوبنکارب بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی (Oryza sativa L.). تحقیقات غلات. 3(4): 307-319.
18-              ولدآبادی، س. ع. ر.، م. بشرخواه، ج. دانشیان، و ع. ر. عرفانی. 1390. تأثیر زمان کاشت بر وزن خشک و ویژگی­های فیزیولوژیک ارقام برنج در کاشت مستقیم. اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. 3(1): 67-81.
19-              Amiri, E., T. Razavipour, A. Farid, and M. Bannayan. 2011. Effects of Crop Density and Irrigation Management on Water Productivity of Rice Production in Northern Iran: Field and Modeling Approach, Communications in Soil Science and Plant Analysis, 42(17): 2085-2099.
20-              Bian, Z. H., Q. C. Yang, and W. K. Liu. 2015. Effects of light quality on the accumulation of phytochemicals in vegetables produced in controlled environments: a review. Journal of the Science of Food and Agriculture. 95(5): 869-877.
21-              Borrell, A. K., G. L. Hammer, and R. G. Henzell. 2000. Does maintaining green leaf area in sorghum improve yield under drought? II. Dry matter production and yield. Crop Science. 40(4): 1037-1048.
22-              Bouman, B. A. M., S. Peng, A. R. Castaneda, and R. M. Visperas. 2005. Yield and water use of irrigated tropical aerobic rice systems. Agricultural Water Management. 74(2): 87-105.
23-              Dass, A., S. Chandra, A. K. Choudhary, G. Singh, and S. Sudhishri. 2016. Influence of field re-ponding pattern and plant spacing on rice root–shoot characteristics, yield, and water productivity of two modern cultivars under SRI management in Indian Mollisols. Paddy and water environment. 14(1): 45-59.
24-              Dong, H., W. Li, W. Tang, Z. Li, D. Zhang, and Y. Niu. 2006. Yield, quality and leaf senescence of cotton grown at varying planting dates and plant densities in the Yellow River Valley of China. Field Crops Research. 98(2-3): 106-115.
25-              FAO. 2016. Food and Agricultural Organization of the United Nations (sited in: http://www,fao.org/index_en.htm/, 11/4/2018.
26-              Jaleel, C. A., P. A. R. A. M. A. S. I. V. A. M. Manivannan, A. Wahid, M. Farooq,  H. J. Al-Juburi, R. A. M. A. M. U. R. T. H. Y. Somasundaram, and R. Panneerselvam. 2009. Drought stress in plants: a review on morphological characteristics and pigments composition. International Journal of Agriculture and Biology. 11(1): 100-105.
27-               Johkan, M., M. Oda, T. Maruo, and Y. Shinohara. 2011. Crop production and global warming. In Global warming impacts-case studies on the economy, human health, and on urban and natural environments. InTech.
28-              Klaring, H. P., and A. Krumbein. 2013. The effect of constraining the intensity of solar radiation on the photosynthesis, growth, yield and product quality of tomato. Journal of Agronomy and Crop Science. 199(5): 351-359.
29-              Pandey, V., and A. Shukla. 2015. Acclimation and tolerance strategies of rice under drought stress. Rice Science. 22(4): 147-161.
30-              Peng, S., J. Huang, J. E. Sheehy, R. C. Laza, R. M. Visperas, X. Zhong, G. S. Centeno, G. S. Khush and K. G. Cassman. 2004. Rice yields decline with higher night temperature from global warming. Proceedings of the National Academy of Sciences. 101(27): 9971-9975.
31-              Prasad, P. V. V., S. A. Staggenborg, and Z. Ristic. 2008. Impacts of drought and/or heat stress on physiological, developmental, growth, and yield processes of crop plants. Response of crops to limited water: Understanding and modeling water stress effects on plant growth processes, (responseofcrops). 301-355.
32-              Rezaei, M., M. Nahvi. 2007. Effect of different irrigation management methods on water use efficiency and rice yield. Agriculture Science. 1: 15-25.
33-              Roderick, M., G. R. Florencia, G. D. P. Rodriguez, R.M. Lampayan, and B.A.M. Bouman. 2011. Impact of the alternate wetting and drying (AWD) water-saving irrigation technique: Evidence from rice producers in the Philippines. Food Policy. 36(2): 280-288.
34-              Shi, G., Yang, L., Wang, Y., Kobayashi, K., Zhu, J., Tang, H., ... and Wang, Y. 2009. Impact of elevated ozone concentration on yield of four Chinese rice cultivars under fully open-air field conditions. Agriculture, ecosystems and environment, 131(3-4), 178-184.
35-              Soltani, A. 2012. Modeling physiology of crop development, growth and yield. CABI.
36-              Wells, R. 1991. Soybean growth response to plant density: Relationships among canopy photosynthesis, leaf area, and light interception. Crop Science, 31(3): 755-761.
37-              Zacharias, M., S. D. Singh, S. Naresh Kumar, R. C. Harit, and P. K. Aggarwal. 2010. Impact of elevated temperature at different phenological stages on the growth and yield of wheat and rice. Indian Journal of Plant Physiology. 15(4): 350.
38-              Zeng, L., S. M. Lesch, and C. M. Grieve. 2003. Rice growth and yield respond to changes in water depth and salinity stress. Agricultural Water Management. 59(1): 67-75.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 33، شماره 2
تیر 1398
صفحه 283-297

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار