نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس؛

2 استادیار و استاد گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس؛

3 عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب

چکیده

کلسیم و منیزیم دو عنصر ضروری برای رشد گیاهان و از عناصر اصلی در تمام سامانه‌های طبیعی هستند. نسبت کلسیم به منیزیم یکی از پارامتر‌های مهم در ارزیابی کیفیت آب‌های آبیاری است. کاهش این نسبت به مقادیر کوچکتر از یک، بویژه در شرایط شور، بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک اثر منفی داشته و با بر هم زدن توازن تغذیه‌ای، باعث کاهش عملکرد گیاهان می‌شود. خشکسالی‌های مکرر و بهره برداری زیاد از منابع آب‌های زیرزمینی موجب افت شدید سطح آب و کیفیت آن، از جمله افزایش شدید شوری و در برخی موارد افزایش نسبی غلظت یون منیزیم شده است. به منظور بررسی پراکنش و تغییرات این نسبت در آب‌های آبیاری مناطق مختلف کشور، نتایج تجزیه بیش از 6200  نمونه از آب‌های آبیاری 11 استان کشور مورد بررسی قرار گرفت. بررسی این داده‌ها نشان داد که حدود 55 درصد از آب‌های مورد بررسی، دارای نسبت کلسیم به منیزیم کوچکتر از یک می‌باشند. همچنین، داده‌ها نشان داد که افزایش شوری با غلظت یون‌های کلسیم و منیزیم همبستگی دارد، لیکن  با نسبت آن‌ها رابطه‌ای ندارد. روابط همبستگی بین داده‌ها نیز نشان داد که بیشترین همبستگی بین شوری و غلظت سدیم ( R2= 0.87) مشاهده می‌شود و 60 درصد از تغییرات غلظت Ca و Mg در آب آبیاری را می‌توان با بررسی تغیرات شوری پیش بینی نمود، ولی بین شوری و نسبت Ca/Mg همبستگی مشاهده نشد. کاربرد این گونه آب‌ها بتدریج موجب افزایش منیزیم تبادلی و در نتیجه کاهش کیفیت (تخریب خاکدانه ها و کاهش نفوذپذیری) خاک‌ها و مشکلات تغذیه‌ای گیاهان می‌شود. از این نظر، ارزیابی دقیقتر این آب‌ها و بررسی اثر آن‌ها روی خاک و گیاهان از نظر اقتصادی و دارای اهمیت بسزایی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Calcium to Magnesium Ratio Status in Some Irrigation Water in Iran

نویسندگان [English]

  • f dehghani 1
  • r r 2
  • m.j malakouti 2
  • saeed saadat 3

چکیده [English]

Calcium and magnesium ions are two plant nutrients and are omnipresent in all natural systems. Calcium to magnesium ratio (Ca:Mg) is an important factor in evaluation of water quality for irrigation. A Ca: Mg ratio of less than unity, in particular in saline condition, adversely affects soil physico-chemical characteristics, and could decrease plant yield through nutritional imbalance. Frequent drought and groundwater over-draft have lowered groundwater level and its quality severely, including increase in salinity and, in many cases, relative increase in magnesium ion concentration. In order to assess distribution and changes in Ca:Mg ratio, laboratory analysis data of more than 6200 irrigation water samples were collected from 11 provinces. Data analysis revealed that Ca:Mg ratio was less than unity in about 55% of the samples. It was also found that increase in salinity had a significant correlation with Ca and Mg ions concentrations, but had no relation with their ratio. Correlation analysis indicated that maximum correlation was between Na ion concentration and salinity (R2= 0.86), and 60% of Ca and Mg variation could be explained with variation in salinity. However, no significant relation was found between salinity and Ca:Mg ratio. Using such irrigation water gradually increases exchangeable Mg ion and decreases soil quality (degradation of soil structure and lowering infiltration rate), and causes plant nutritional disorder. Consequently, more detailed assessment of these waters and their effects on soil and plant is enormously important from both economic and environmental points of view.
 




 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ca: Mg ratio
  • Unconventional water
  • Irrigation water quality
  • Salinity