ارزیابی و مقایسه بهره‌وری آب در اراضی شالیزاری سنتی و تجهیز و نوسازی شده در شهرستان آستانه اشرفیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جهاد کشاورزی

2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

3 استاد گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

4 استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور

چکیده

مدیریت منابع آب و خاک از طریق افزایش عملکرد و بهره­وری آب در شالیزارهادارای اهمیت ویژه­ای می­باشد. تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری یکی از اقداماتی است که با هدف افزایش بهره­وری آب اجرا می­شود. به­منظور بررسی و ارزیابی اثر اجرای طرح تجهیز و نوسازی بر میزان عملکرد و بهره­وری آب، پژوهشی در شالیزارهای شهرستان آستانه اشرفیه، در قالب طرح کرت­های دو بار خرد شده در سه سطح اصلی بالادست، میان­دست و پایین­دست و دو سطح فرعی تجهیز شده و سنتی، طی دو سال 1394 و 1395 انجام شد. داده­های عملکرد، میزان آب مصرف شده براساس نیازهای مختلف و میزان هزینه و درآمد از مزارع در مناطق مختلف جمع­آوری شد. نتایج نشان داد میانگین عملکرد در شالیزارهای سنتی و تجهیز و نوسازی شده به­ترتیب برابر 3958 و 3901 کیلوگرم بر هکتار بود و اختلاف معنی­داری وجود نداشت. مقادیر بهره­وری ناخالص براساس تبخیر-تعرق و تبخیر-تعرق بعلاوه نفوذ در اراضی سنتی به­ترتیب 3% و 3% بیشتر از مقادیر آن در اراضی تجهیز شده بود. نتایج نشان داد که علیرغم عدم وجود اختلاف معنی دار در عملکرد محصول در سطح اطمینان 95 درصد، بهره‌وری خالص براساس تبخیر-تعرق، تبخیر-تعرق بعلاوه نفوذ، و مصرف آب در مزرعه در اراضی تجهیز شده به­ترتیب 50%، 51% و 54% بیش از اراضی سنتی بود.یافته‌ها نشان می‌دهد که طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، با کاهش هزینه­های کاشت، داشت و برداشت، موجب افزایش بهره­وری خالص می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Comparison of Water Productivity in Traditional and Consolidated Paddy Fields in Astaneh Ashrafieh County

نویسندگان [English]

  • aliasghar aghabeigi 1
  • Mohammad Ali Gholami Sefidkouhi 2
  • mahmoud raeini 3
  • Mohammadreza Yazdani 4
1 jahadekeshavarzi
2 Water Engineering, SANRU
3 Professor, Water Engineering Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
4 Assistant Professor, Rice Research Institute, Rasht, Iran.
چکیده [English]

Management of soil and water resources and sustainable development of agriculture by increasing rice yield and water productivity has high importance. Consolidation of paddy fields is one of the solutions for this purpose. In this regard, this research aimed to investigate role of consolidation projects in paddy fields on water productivity. The research was done in Astaneh Ashrafiyeh, in Guilan Province, on paddy fields in 3 situations (upland, middle land, and lowland) and 2 farm types (traditional and consolidated), with 5 replications, during 2015 and 2016 . The data on rice yield and different water productivities were analyzed based on double split plot with Tuckey mean analysis method. The results showed that average yield of traditional and consolidated fields were 3958 and 3901 kg ha-1, respectively, without any significant difference. In traditional fields, the gross productivity based on evapotranspiration alone and evapotranspiration plus percolation was, respectively, 3% and 3 % more than those in the consolidated fields. However, net productivity based on evapotranspiration alone, evapotranspiration plus percolation, and water use in consolidated fields was, respectively, 50%, 51%, and 54% more than in traditional fields. Therefore, planning and implementing consolidation projects on paddy fields can increase water productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gross productivity
  • Evapotranspiration
  • Net productivity
  • Water use
  1. آقاجانی م.، و نوابیان م. (۱۳۹۱). مقادیر برخی از شاخص­های بهینه بهره­وری آب در آبیاری تناوبی اراضی شالیزاری رشت. مجله آب و خاک. جلد 26، شماره ۵، 1288-1277.
  2. آقاگل­زاده ح.، و حسینی س.م. (1381). ارائه زیرساخت­های اساسی جهت مکانیزه نمودن کشت برنج در اراضی تسطیح و یکپارچه شده. اولین همایش علمی–کاربردی تجهیز و نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی شالیزاری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر. 28-23.
  3. احسانی م. و خالدی ه. (1383). شناخت و ارتقای بهره­وری آب کشاورزی به منظور تامین امنیت آبی و غذایی کشور. یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. 674-657.
  4. ادیبی ش. (1393). اثر نظام­های آبیاری بر عملکرد و بهره­وری اراضی شالیزاری استان گیلان. پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. 70 ص.
  5. امیری ا.، رضوی­پور ت. و بنایان م. (1390). ارزیابی عملکرد و بهره­وری آب در برنج تحت شرایط مدیریت مختلف آبیاری و فاصله کاشت با استفاده از مدل ORYZA2000. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد 4، شماره 3. 19-1.
  6. امینی ع.، نوری س.ه. و اصلانی سنگده ب. (1394). ارزیابی و سنجش پایداری زراعت برنج با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چند معیاره (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. جلد 11، شماره 1، 126-101.
  7. باباپور گل­افشانی م.، شاهنظری ع. و ضیاءتبار احمدی م. (1391). مقایسه پارامترهای بیلان آبی در اراضی شالیزاری سنتی و تسطیح شده شهرستان قائمشهر. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). جلد 26، شماره 4، 1017-1010.
  8. بوذرجمهری خ. و انزایی ا. (1391). ارزیابی عملکرد تکنولوژیکی طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی شالیزاری (نمونه موردی: دهستان قره طغان شهرستان نکا). جغرافیا و پایداری محیط. شماره 3: 116-99.
  9. دریجانی ع.، احمدی­کلیجی س. و تابلی ح. (1391). محاسبه و تحلیل شاخص­های ناپارامتری بهره­وری جزیی نهاده­ی آب (مطالعه موردی: شالیکاری استان مازندران). مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی. 4 (3): 219-207.
  10. دواتگر ن. 1389. پیش­بینی عملکرد گیاه برنج در شرایط محدودیت آب با استفاده از مدل­های شبیه­سازی رشد و نمو گیاه در مقیاس ناحیه­ای. پایان­نامه دکتری خاک­شناسی دانشکده کشاورزی. دانشگاه تبریز. 250 ص.
  11. رضایی م.، شاهنظری ع.، رائینی­سرجاز م. و وظیفه­دوست م. (۱۳۹۴). ارزیابی کارایی مدل CERES-Rice در تخمین عملکرد و بهره­وری برنج در مقیاس وسیع. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. ۲ (9): 291-283.
  12. رفیعی ح.، امیر نژاد ح. و باریکانی س.ح. (۱۳۸۸). اثر خرده مالکی بر میزان بهره­وری آب در کشت برنج (مطالعه موردی: استان مازندران). ششمین همایش اقتصاد کشاورزی ایران. کرج. 10 ص.
  13. سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان.(۱۳۹۴). اداره آمار و اطلاعات.
  14. عادلی­نوری ش. و عسگر‌زاده ح. (1373). طرح مسائل زیربنائی شالیزارها. مجموعه مقالات اولین کارگاه آموزشی مبانی طراحی تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری. دانشگاه گیلان.
  15. عرب­زاده ب. (1381). تحلیلی بر طرح تجهیز و نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی شالیزاری. اولین همایش علمی–کاربردی تجهیز و نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی شالیزاری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر. 19-12.
  16. یزدانی م. 1388. گزارش نهایی پروژه ارزیابی طرح­های تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری استان گیلان.Bahnas O.T. and Bondok M.Y. (2008). Effect of precision land leveling and biofertilizers on rice water use efficiency in sandy soils. Misr J. Ag. Eng., 25(4): 1293 – 1309.
  17. Jat M.L., Gupta R., Sharma S.K. and Gill M.A. (2006). Laser land leveling: A Precursor Technology for Resource Conservation. Rice-Wheat Consortium Technical Bulletin Series 7. New Delhi, India: Rice-Wheat Consortium for the Indo-Gangetic Plains. pp 48.
  18. Molen D.J., Sakthivadivel R. and Perrye C.J. (1998). Indicators for Comparing Performance of irrigated agricultural systems. Research Report 20. Colombo, Sri Lanka: International Water Management Institue.
  19. Metawie A.B. (1981). Small- farm- rice irrigation in Egypt. ASAE. Paper: 1-10.
  20. Pingali L. (1992). Sustaining Rice-Wheat production systems. Socio-economic and policy issues.
  21. Badawi A.T. and Ghanem S.A. (2007). Integrated water management in rice fields. INWEPF Steering Meeting and Symposium. 16 pp.