تأثیر قیمت و سهمیه‌بندی آب در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجویی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.

2 دکتری گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشگاه تربیت مدرس، عضو هیات علمی

چکیده

برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی اگرچه سبب افزایش سطح زیر کشت و تولیدات کشاورزی شده اما از طرفی سبب افت سطح ایستابی و تخلیه آبخوان­ها شده است؛ به‌گونه‌ای که اکثر دشت­های ایران در حال حاضر ازنظر استخراج آب زیرزمینی جزو دشت­های ممنوعه می­باشند. لذا اعمال سیاست­های مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی ضروری است. به همین منظور، در مطالعه حاضر با استفاده از الگوی برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی (PMP) و رهیافت حداکثر آنتروپی (ME) به ارزیابی اقتصادی سیاست­های مختلف بخش کشاورزی در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی در دشت کبودرآهنگ پرداخته شد. داده­ها و اطلاعات موردنیاز با مراجعه به سازمان­های ذی­ربط و با استفاده از تکمیل 141 پرسشنامه به روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله‌ای توسط کشاورزان دشت کبودرآهنگ در سال زراعی 95-1394 تکمیل و جمع­آوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد که اعمال سناریوهای افزایش قیمت، سهمیه­بندی آب زیرزمینی و سناریوهای سهمیه­بندی توأم با افزایش قیمت (تلفیقی) در سطوح 10%، 20%و 30% موجب کاهش سطح زیر کشت، کاهش سود ناخالص کشاورزان و کاهش آب مصرفی می­شود. همچنین نتایج نشان داد که سناریوی افزایش قیمت آب زیرزمینی چندان تأثیرگذار نیست و تنها هزینه کشاورزان را افزایش می‌دهد، اما سیاست سهمیه­بندی و تلفیقی به عنوان یک سیاست مؤثر توصیه می‌شود. سناریوهای سهمیه­بندی نسبت به دو سناریوی دیگر دارای بازده اقتصادی بیشتری به ازای هر مترمکعب آب مصرفی بود و به‌عنوان سناریوی برتر در این تحقیق معرفی گردید. در پایان پیشنهاد می­شود که الگوی کشت به سمت محصولاتی مانند گندم و سیب­زمینی سوق داده شود که نسبت به آب مصرفی، سود ناخالص بیشتری را حاصل کرده و به‌عبارتی‌دیگر بازده اقتصادی بیشتری دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Water Pricing and Allocation on Management of Groundwater Resources in Kabudarahang Plain

نویسندگان [English]

  • mehdi elahi 1
  • mohammad hasan vakilpoor 2
  • Hamed Najafi Alamdarlo 3
1 Masters Student, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Tarbeiat Modares University, Tehran, Iran.
2 phD, Department of Agricultural Economics, faculty of Agriculture, Tarbeiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Excessive withdrawal of groundwater resources in the agricultural sector has led to an increase in cultivated land area and agricultural production, however, it has led to dropping of groundwater levels and drainage of aquifers. Consequently, most of Iran's plains are now considered as forbidden plains for underground water extraction. Therefore, proper policies for management of groundwater resources are essential. For this purpose, the present study aimed to evaluate the effects of economic policies of the agricultural sector on management of ground water resources in Kabodarahang Plain, by using a Positive Mathematical Programming (PMP) and Maximum Entropy (ME). The data and information was collected by referring to the relevant organizations and completing 141 questionnaires with multi-stage cluster sampling by farmers in 2016. The results showed that application of various senarios such as  price increases, groundwater allocation , and combination of quotation scenarios simultaneously with increasing prices (combined) at levels of 10%, 20%, and 30% cause reduction in cropped area, decreased net profit of farmers, and reduced water consumption. Also, the results showed that the groundwater price increases scenario was not much effective and only increased the farmers' expenses, but the allocation/quotation polices and the combined policy are recommended as effective policies. Another result revealed that the quotation scenario, compared to the other scenarios, has higher economic returns per cubic meter of water consumption, thus it has been introduced as the best scenario in this research. Finally, it is suggested that the cropping pattern be directed towards products such as wheat and potato that have more gross profit for the water consumed and thus have more economic returns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positive Mathematical Programming
  • Maximum Entropy
  • Economic Returns
  • Cropping pattern

مراجع

  1. احسانی، م. خالدی، ه. 1382. بهره­وری آب کشاورزی. نشریه کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، شماره 82، ص: 109.
  2. احسانی، م. دشتی، ق. حیاتی، ب. قهرمان­زاده، م. 1391. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید جو در شبکه آبیاری دشت قزوین. نشریه دانش آب و خاک، (1)2، ص: 27-14.
  3. اداره جهاد کشاورزی استان همدان، 1396.
  4. اسعدی، م، ع. 1396. تحلیل اقتصادی راهبردکم­آبیاری جهت مدیریت منابع آب کشاورزی دشت قزوین. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
  5. باریکانی، ا. احمدیان، م. خلیلیان، ص. چیذری، ا. 1391. استفاده تلفیقی پایدار از منابع آب سطحی و زیرزمینی در تعیین الگوی بهینه کشت دشت قزوین. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 20(77): ص 29-56.
  6. بلالی، ح. 1389. بررسی تأثیر سیاست­های قیمتی و کشاورزی بر حفظ منابع آب­های زیرزمینی: مطالعه موردی دشت بهار. رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس. 192 ص.
  7. پرهیزکاری، ا. صبوحی، م. ضیائی، س. 1392. شبیه­سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم­آبی. اقتصاد و توسعه کشاورزی، (3)27. 1-12.
  8. حسنی، ی. 1394. برنامه­ریزی تخصیص بهینه منابع آب و ارزیابی سیاست­های آب کشاورزی با رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب (مطالعه موردی: دشت قزوین). رساله دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
  9. حسین­زاد، ج. فرنام­نیا، ه. حیاتی، ب. عابدی، س. 1395. تاثیر سیاست­های کاهش مصرف منابع آب زیرزمینی بر حجم این منابع، درآمد و الگوی کشت کشاورزان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه. کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، کرمان، ایران.
  10. دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران، 1396. http://wrbs.wrm.ir/SC.php?type=static&id=104
  11. مظفری، م. 1395. مدیریت تقاضای آب آبیاری در دشت اردلان با تاکید بر سیاست قیمت گذاری. حفاظت منابع آب و خاک، (4)5: ص 47-68.
  12. معین­الدینی، ز. 1389. بررسی واکنش زارعین به سیاست­های قیمتی و سهمیه­بندی آب آبیاری در استان کرمان، پایان­نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد رشته اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، ایران.
  13. موسوی، س. قرقانی، ف. 1390. ارزیابی سیاست­های آب کشاورزی از منابع آب زیرزمینی، مدل برنامه­ریزی اثباتی: مطالعه موردی شهرستان اقلید استان فارس. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، (4)11: 82-65.
  14. نجفی علمدارلو، ح. احمدیان، م. خلیلیان، ص. 1392. ارزیابی اقتصادی سیاست قیمت­گذاری آب زیرزمینی در دشت ورامین. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 3 (5): ص 137-154.
  15. ورزیری، آ. وکیل­پور، م. مرتضوی، ا. 1395. بررسی اثر قیمت­گذاری اقتصادی آب آبیاری بر الگوی کشت در دشت دهگلان. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، (3)8، ص: 81-100.
  16. یزدانی، س. محمودی، ا. یاوری، غ. شوکت فدایی، م. نظری، م. میرزایی، م. 1395. تحلیل آثار اقتصادی سیاست غیرقیمتی کاهش عرضه آب در دشت قزوین. فصلنامه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، (21)6، ص: 89-98.
  17. Benli, B., and Kodul, s. (2003). Anon-Linear Model for Farm optimization with adequate and limited water supplies application to the south-east Anatolain project (GAP) region. Agricultural water management, 62: 187-203.
  18. Cortignani R. and Severini S. (2008). Introducing deficit irrigation crop techniques derived by crop growth into a positive mathematical programming model. In: paper prepared for presentation at the XIIth EAAE congress people, food and environments: global trends and European Strategies, No: 1-12.
  19. Cortignani, R. & Severini, S. (2009). Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming. Agricultural Water Management, 96(12), 1785-1791.
  20. Esteban, E, & Albiac, J. (2011). Groundwater and ecosystems damages: questioning the Gisser– Sánchez effect. Ecological Economics, 70, pp 2062- 2069.
  21. Gallego-Ayala, J. (2012). Selecting irrigation water pricing alternatives using a multi-methodological approach. Mathematical and Computer Modelling, 55(3), 861-883.
  22. Gómez‐Limón, J. A., & Riesgo, L. (2004). Water pricing: Analysis of differential impacts on heterogeneous farmers. Water Resources Research, 40(7).‏
  23. He L., Tyner W.E., Doukkali R. and Siam G. (2006). Policy options to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, 31, 320–337.
  24. Heckelei T. and Britz W. (2000). Positive Mathematical Programming with Multiple Data Points: A Cross-Sectional Estimation Procedure. Cahiers' Economies ET Sociologies Regales, 57: 28-50.
  25. Howitt, R. E. (2005). Agricultural and environmental policy models: Calibration, estimation and optimization. University of Carlifornia. UCDavis. 
  26. Howitt, R. E., Medellín-Azuara, J., MacEwan, D., & Lund, J. R. (2012). Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Environmental Modelling & Software, 38, 244-258.‏
  27. Lalehzari R., Tabatabaei S.H. and Kholghi M. (2013). Simulation of nitrate transport and wastewater seepage in groundwater flow system. International Journal of Environmental Science and Technology, 10: 1367-1376.
  28. Lalehzari, R., & Tabatabaei, S. H. (2015). Simulating the impact of subsurface dam construction on the change of nitrate distribution. Environmental Earth Sciences, 74(4), 3241-3249.‏
  29. Latinopoulos, D.)2008(. Estimating the potential impacts of irrigation water pricing using      multicriteria decision making modelling. An application to Northern Greece. Water resources management, 22:1761-1782.
  30. Medellin-Azuara J., Lund J.R. and Howitt R.E. (2007). Water supply analysis for restoring the Colorado River Delta,  Mexico, Journal of Water Resources Planning and Management, 133:462–471.
  31. Medellín-Azuara, J., Howitt, R. E., & Harou, J. J. (2012). Predicting farmer responses to water pricing, rationing and subsidies assuming profit maximizing investment in irrigation technology. Agricultural water management, 108, 73-82.‏
  32. Paris, Q. & Arfini, F, )2000(. Funzioni di costo di frontiera, auto-selezione, rischio di prezzo, PMP e Agenda 2000. Rivista di economia agraria, 55(2): 211-242.
  33. Paris, Q. & Howitt, R. E. (1998). An analysis of ill-posed production problems using maximum entropy. American journal of agricultural economics, 80(1), 124-138.‏
  34. Spielman, D., J. Ekboir, and K. Davis.( 2009). The art and science of innovation systems inquiry: Applications to SubSaharan African agriculture. Technol. Soc. 31: 399-405.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 32، شماره 2
تیر 1397
صفحه 267-283

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار