عوامل مؤثر بر توسعه سامانه‌های نوین آبیاری از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی استان‌های تهران و البرز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد توسعه روستایی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشیار سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

کمبود آب یکی از عوامل اصلی محدود کننده توسعه فعالیت‌های کشاورزی به شمار می‌رود. این امر سبب شده است تا مدیریت مزرعه و بهره‌وری از آب زراعی، نیازمند مشارکت هر چه بیشتر کشاورزان در این زمینه باشد، از این رو هدف از انجام این تحقیق، تحلیل موانع و تسهیل‌کننده‌های مؤثر بر توسعه سامانه های نوین آبیاری می‌باشد. جامعه آماری مورد نظر شامل 70 نفر از کارشناسان جهاد کشاورزی بود که با استفاده از سرشماری، مورد تحلیل قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه به عنوان ابزار تحقیق جمع آوری گردید و به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های جمع آوری شده، از نرم­افزارهای SPSS و Lisrelاستفاده شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از نرم افزار R ضریب آلفای ترتیبی محاسبه و مقدار آن برای بخش‌های مختلف پرسشنامه 91 درصد به دست آمد که نشان از قابلیت اعتماد داده‌ها در شرایط مشابه دارد. در این تحقیق، به منظور شناسایی موانع و تسهیل‌کننده‌های تأثیر گذار بر توسعه سامانه های نوین آبیاری، از تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل در قسمت موانع توسعه، منجر به شناسایی پنج مانع تاثیرگذار بر توسعه سیستم‌های نوین آبیاری از سوی کشاورزان گردید. این موانع عبارت بودند از آگاهی کشاورزان، مشکلات فنی، هزینه‌های اجرایی، سیاستگذاری‌های دولتی و رضایت کشاورزان پیشرو. این عامل‌ها به طور کلی 72 درصد از موانع توسعه سامانه های نوین آبیاری را تحت کنترل خود داشتند. تسهیل‌کننده‌های شناسایی شده هم عبارت بودند از دانش فنی کشاورزان، وضوح مزایای نسبی و نظارت و همکاری سازمان‌ها. این عامل‌ها نیز در کل، توانایی تبیین حدود 40 درصد از واریانس مجموع عوامل تاثیر گذار بر توسعه سامانه های نوین آبیاری را بر عهده داشتند. همچنین به منظور تعیین روابط مستقیم و غیر مستقیم بین موانع و تسهیل‌کننده‌های شناخته شده، از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج این بخش مشخص نمود که آگاهی کشاورزان (87/0= β)، هزینه‌های اجرایی(67/0= β) و رضایت کشاورزان پیشرو (54/0= β) بر توسعه سامانه های نوین آبیاری تأثیر مستقیم دارد. همچنین دیگر نتایج تحقیق نشان داد که روابط غیر مستقیم و ضعیفی بین هزینه‌های اجرایی، رضایت کشاورزان و آگاهی کشاورزان در راستای توسعه سیستم‌های نوین آبیاری برقرار است. مطابق دیگر نتایج به دست آمده، هیچ کدام از تسهیل کننده‌های شناسایی شده، تاثیر معنی‌داری بر توسعه سامانه های نوین آبیاری توسط کشاورزان نداشتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors Affecting Adoption of New Irrigation Systems: Viewpoints of Experts of Departments of Agriculture Jihad in Tehran and Alborz Provinces

نویسندگان [English]

  • ali akbar mohammadi 1
  • h a 2
1 M.Sc. Graduate in Rural Development, Payam Noor University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor in Agricultural Research, Education, and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Shortage of water is one of the main factors limiting development of agricultural activities. This has led to the fact that farm management and productivity of agricultural water need full participation of farmers. Therefore, the purpose of this study was to analyze the factors affecting barriers and facilitators in adoption/development of new irrigation systems by farmers. The statistical population of this study included 70 experts of the departments of Agriculture Jihad whose viewpoints were collected and analyzed. Data was collected by using a questionnaire as research tool and SPSS and Lisrel software were used for analysis. To determine the reliability of the questionnaire, alpha coefficient was used by R software, which amounted to 91 percent, reflecting the reliability of data in similar conditions. In order to identify the factors affecting barriers and facilitators in development of new irrigation systems, factor analysis was used. The results of analysis in development barriers section led to identification of five barriers that included farmers awareness, technical problems, administrative costs, government policy, and technical knowledge. These barriers could explain about 69 percent of variations of adopting new irrigation systems. Identified facilitators included satisfaction of progressive farmers, clear comparative advantages, and monitoring and institutional partners. These facilitators could explain about 40 percent of variations about adoption of new irrigation systems. Also, in order to identify direct and indirect relationships between identified barriers and facilitators, Structural Equation Modeling (SEMs) was used. Results of this section showed that farmer awareness (β= 0.87), administrative costs (β= 0.67), clear benefits (β= 0.54) barriers had a direct impact on the development of new irrigation systems. Also, other results of this study showed that there was an indirect and weak relationship between administrative costs, farmers’ interests, and farmers’ awareness in development of new irrigation systems. According to the results, none of the identified facilitators had any significant effect on the adoption of new irrigation systems by farmers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • barriers
  • Facilitators
  • Structural equation modeling
  • Farmers’ awareness

مراجع

  1. پناهنده، م. (1390). بررسی موانع توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار (مطالعه موردی شهرستان بردسکن). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد.
  2. جهان نما، ا. (1380). شناخت عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر در عدم پذیرش یا پذیرش آبیاری تحت فشار در استان تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد.
  3. حیاتی، د.ولاری. (1379). مشکلات وموانع بکارگیری فنآوری آبیاری بارانی از سوی کشاورزان، فصلنامه اقتصادکشاورزی وتوسعه، سال هشتم، شماره 187:32-213.
  4. خسرو شاهی، م. (1385). راهبردهای منابع آب در بیابان و بیابان زدائی. قابل دسترس در:http://khosromk.blogfa.com/post-64.aspx
  5. خلیفه سلطانیان، م. (1386). مطالعه مقایسه‌ای بین عوامل بازدارنده ومؤثر برپذیرش سیستم‌های آبیاری تحت فشارتوسط کشاورزان شهرستان اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد.
  6. شاهپسند، م.ر. (1381). عوامل مؤثر برپذیرش سیستم‌های آبیاری تحت فشار دراستان تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
  7. صدرقاین، ح. (1388). مسایل فنی سیستم‌های آبیاری در توسعه پایدار روش‌های آبیاری تحت فشار؛ گزارش پژوهشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ (شماره ثبت ۸۹/۴۱۳ مورخ ۸۹/۰۴/۱۴).
  8. فربد، س. (1384). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و عدم پذیرش سیستم‌های آبیاری تحت فشار پسته کاران استان کرمان. فصلنامه اقتصادکشاورزی وتوسعه، سال چهارم، شماره 67:9-45.
  9. فعلی، س. (1388). تحلیل مؤلفه‌های بازدارنده پذیرش سیستم­های آبیاری بارانی درکشاورزان استان آذربایجان غربی. فصلنامه روستا و توسعه، 4 (2)، 23-11.
  10. قاسم زاده، م. (1380). عوامل مؤثر بر پذیرش سیستم‌های آبیاری. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
  11. نجمی، ف. (1387). بررسی عوامل مؤثردر پذیرش سیستم‌های آبیاری تحت فشارازسوی کشاورزان استان مرکزی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، 2(3)، 32-21.
  12. نوروزی، 1.، و چیذری، م. (1385). عوامل مؤثر بر توسعه آبیاری بارانی در شهرستان نهاوند. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 14(54)، 84-61.
  13. وزارت جهاد کشاورزی، (1386). مطالعات تهیه دستورالعمل مطالعاتی،‌نظارتی، فنی و عملکردی و تلفیق مطالعات امکان سنجی توسعه روشهای آبـیاری تحت فشار در کشـور، سند سنتز مطالعات.
  14. BakhshiJahromi A., and ZamaniGh. (2008). Attributions for farm performance among farmers in Iran.World applied Sciences Journal, 3 (3): 405-412.
  15. Duvel GH (1994) A model for adoption behavior: Analysis in situation surveys, University of Pretoria, South Africa.
  16. indings at farmer level. In: Grasslands and Forage Production in South-east Asia (ed. Halim RA). Proceedings First Meeting Regional Working Group on Grazing and Feed Resources of Southeast Asia 27 Feb. 3 March 1989, Serdang, Malaysia. Pp. 181-191.
  17. Filson GC and Serman N. (2003) Agricultural technology: Why would farmers adopt? OECD, Paris, French.
  18. Heyd H and Neef A (2004) Participation of local people in water management: Evidence from the MaeSa Watershed, Northern Thailand. International food policy research Institute, Washington, D.C. USA.
  19. Joreskag, K.G. and Sorbom, D. (1989). Lisrel 7: A guide to the program and applications. Chicago Press.
  20. Kulshreshtha SN and Brown WJ (2007) Role of farmers' attitudes in adoption of irrigation in Saskatchewan. Irrigation and Drainage Systems 7(2): 85-98.
  21. Oladele E.O. 2005. A tobit analysis of propensity to discontinue adoption of agricultural technology among farmers in southwestern Nigeria. Journal of Central European Agriculture, 3(1): 249-254.
  22. Raghuvanshi CS and Goel RK (2010) Farmer's irrigation management knowledge as a determinant of farm income: An empirical study. Maharaja Agrasen Institute of Management and Technology, India.
  23. Reynolds SG (2001) Possible reasons for non adoption of pasture and forage crop research findings at farmer level. In: Grasslands and Forage Production in South-east Asia (ed. Halim RA). Proceedings First Meeting Regional Working Group on Grazing and Feed Resources of Southeast Asia 27 Feb. 3 March 1989, Serdang, Malaysia. Pp. 181-191.
  24. Semagalawe Z (1998) Household Adoption behavior and agricultural sustainability in the Usambara Mountains, Dissertation Ph.D., Wagenigen University, The Netherlands.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 31، شماره 3
مهر 1396
صفحه 455-468

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار