عوامل مؤثر بر میزان رضایت بهره‌برداران از تشکل‌های آب‏بران در حوضه سد سهند هشترود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران.

2 استادیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان، ایران.

3 دانشجوی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه زنجان،ایران.

چکیده

رضایت بهره‌برداران نقش مهمی در اثربخشی تشکل‌های آب‏بران دارد و هرگونه برنامه‌ریزی هدفمند در راستای توانمند کردن این تشکل‌ها و نیز مدیریت پایدار منابع آبی، نیازمند شناخت وضعیت رضایت کشاورزان از این تشکل‌ها می‌باشد. هدف این تحقیق توصیفی همبستگی نیز سنجش رضایت بهره‌برداران از این تشکل‌ها و عوامل مؤثر بر سطح رضایت آن‌ها می‌باشد. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته‌ای بود که روایی آن از طریق نظرات متخصصان موضوعی تائید شده و با انجام مطالعه مقدماتی و محاسبه آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 برای شاخص‌های ترکیبی، پایایی آن حاصل شد. جامعه آماری کلیه اعضای شش تشکل آب‏بر زیر حوضه سد سهند هشترود بودند (270 بهره‌بردار) که بر پایه جدول کرجسی و مورگان (1970) و با خطای پنج درصد تعداد 155 نفر و از طریق روش نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با حجم انتخاب و مطالعه شدند. داده‌ها به روش مصاحبه حضوری در محل فعالیت کشاورزان در روستاها جمع‌آوری و از طریق نرم‌افزار SPSS18 تحلیل شدند. نتایج نشان داد که رضایت 2/86 درصد بهره‌برداران در سطح متوسط می‌باشد و بین رضایت آن‌ها با متغیرهای عوامل اجتماعی، فردی و ارتباطی-ترویجی موردمطالعه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که سه متغیر اعتماد اجتماعی، تعداد اعضای خانوار و درامد از شغل فرعی 3/44 درصد واریانس سطح رضایت را تبیین می‌کنند. اجرای دوره‌های آموزشی متناسب با اصول آموزش بزرگسالان می‏تواند ضمن افزایش آگاهی اعضا از ماهیت تشکل‌ها زمینه ایجاد اعتماد اجتماعی متقابل بین اعضا و رضایت آن‌ها را فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors Affecting the Beneficiaries' Satisfaction of the WUAs in Sahand Dam Basin in Hashtrood Township

نویسندگان [English]

  • E T 1
  • A SH 2
  • Z H 3
چکیده [English]

Beneficiaries' satisfaction plays a key role in the effectiveness of water users’ associations (WUAs). Any purposeful planning in order to empower these organizations, as well as sustainable management of water resources, requires knowledge of the farmers’ satisfactions. The aim of this correlational- descriptive study was to investigate effective factors on beneficiary’s satisfaction. Research tool was a researcher-made questionnaire whose validity was confirmed by experts and its reliability was approved by conducting a pilot study and calculation of Cronbach's alpha coefficient higher than 0.7 for the composite indicators. The statistical population consisted of all members of six WUAs in Sahand Dam Basin (N= 270) and, based on Krejci and Morgan sampling table, 155 were selected by using randomized stratified sampling method. Data was collected by personal interview and analyzed through software SPSS18. The results showed that 86.2 percent of the beneficiaries had a medium level of satisfaction and their satisfaction had a significant positive correlation with personal, social, and educational-information variables. Regression analysis showed that three variables, namely, social trust, households’ number, and income from the second job explained 44.3 percent of the satisfaction variance. Training courses in accordance with the principles of adult education can increase members' awareness of association, build trust among members, and increase their satisfaction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beneficiaries’ satisfaction
  • Water User Cooperative
  • Effective factors

مراجع

  1. احمدوند، م. و شریف‌زاده، م. 1388. امکان‌پذیری تشکیل انجمن‌های آب‏بران، مطالعه موردی دشت کوار استان فارس. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. دوره 5، شماره 2: 1-15.
  2. اسکندری، غ. ح؛ امید، م. ح؛ شعبانعلی فمی، ح و اکبری، م. 1387. ارزیابی تشکل‌های آب‌بران مطالعه موردی شبکه تجن. سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران. 23 الی 25 مهرماه 1387. دانشگاه تبریز. دانشکده مهندسی عمران.
  3. اسکویی، ع. ا و پورخیری، ع. 1388. بررسی میزان رضایت بهره‌برداران شبکه‌های آبیاری درودزن و شناخت عوامل مؤثر بر آن. اولین همایش ملی رویکردهای نوین مشارکت مردمی در مطالعه، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی. 7 و 8 بهمن‌ماه 1388. مجتمع فرهنگی و رفاهی فرهنگیان شیراز، 578-598.
  4. تاهباز صالحی، ن.، کوپاهی، م و نظری، م. ر. 1389. بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران، مطالعه موردی تعاونی آب‌بران تجن. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). دوره 24، شماره 2: 205-216.
  5. حیاتی، د و نجفی قرقانی، ز. 1394. واکاوی سازه‌های مؤثر بر دیدگاه اعضای اتحادیه تشکل‌های آب‌بران درباره توسعه مسئولیت‌های تشکل (حوزه پایاب سد درودزن فارس). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 46، شماره 1: 143-155.
  6. حیدریان، س. ا.، نعمتی فر، د.، پاک نیا، ف. و جاویدان، ع. ر. 1388. آسیب‌شناسی مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری (سد سهند هشترود). اولین همایش ملی رویکردهای نوین مشارکت مردمی در مطالعه، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی. 7 و 8 بهمن ماه 1388. مجتمع فرهنگی و رفاهی فرهنگیان شیراز، 702-710.
  7. سازمان آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی و اردبیل. 1383. مطالعات اجتماعی و بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی سد سهند، گزارش گزینه‌های اقدام پایاب سد سهند.
  8. سعیدی نیا، م.، صمدی بروجنی، ح.، ملکی، ع. و ایزدی، ع.1390. بررسی تأثیر خشک‌سالی هیدرولوژیکی بر منابع آب زیرزمینی و توسعه کشاورزی در حوضه. بهشت‌آباد با استفاده از مدل ویپ. مجله پژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک، دوره 18، شماره 3: 17-36.
  9. شاهرودی، ا.ا. و چیذری، م. 1388. عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان به مشارکت در تشکل‌های آب‌بران (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی). مجله علم و فناوری کشاورزی و منابع، شماره 42: 292-313.
  10. شیخ حسنی، غ و مهمان‌دوست، ف.1389. نقش مشارکت اجتماعی و اقتصادی روستاییان در طرح‌های عمران روستایی (مطالعه موردی: دهستان نساء)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین،، دوره 7، شماره 28: 109-127.
  11. صالحی، ص و امام قلی، ل.1391. بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان)، مجله جامعه‌شناختی ایران، دوره 13، شماره 4: 90-115.
  12. فراهانی، ح.، عینالی، ج و عبدلی، س.1392. ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی؛ دهستان مشهد میقان شهرستان اراک)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 13، شماره 29: 27-50.
  13. کشاورز، ع. و صادق‌زاده، ک.1380. مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی. فصلنامه کارشناس. دوره 32، شماره 2: 41-42.
  14. گل شیری اصفهانی، ز.، خادمی، ح.، صدیقی، ر و تازه، م.1388. تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان (مطالعه موردی: بخش گندمان شهرستان بروجن)، فصلنامه روستا و توسعه، دوره 12، شماره 1: 147-167.
  15. ‌گمرکچی، ا. ی و حیدری، ن. 1388. بررسی پتانسیل‌های فرهنگی و اقتصادی جوامع روستایی در شبکه آبیاری قزوین به منظور انتقال مدیریت شبکه‌های آبیاری. اولین همایش ملی رویکردهای نوین مشارکت مردمی در مطالعه، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی. 7 و 8 بهمن ماه 1388. مجتمع فرهنگی و رفاهی فرهنگیان شیراز، 1044-1050.
  16. محسنی تبریزی، ع و آقا محسنی، م.1389. بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری: مورد پژوهی: شهر محلات، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26: 147-161.
  17. محمدی، ج و زنگنه، م. 1392. سنجش عوامل مؤثر بر میزان اعتماد شهروندان به شهرداری (مورد مطالعه شهروندان شهر نیشابور). مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، شماره 1: 155-170
  18. مسلمی، ع. (1394). نقش تشکل‌های آب‏بران در مدیریت مشارکتی آبیاری، قابل‌دستیابی در: http://www.agri-jahad.ir
  19. مظفر امینی، ا. و افضلی ابرقویی، م. 1389. ارزیابی سازوکارهای مؤثر بر موفقیت بهره‌برداران در برپایی سیستم‌های آبیاری تحت فشار در استان اصفهان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 44، شماره 3: 489-500.‎
  20. میرزایی، آ.، میردامادی، س. م.، حسینی، س. م و سجادی، ا. 1390. تأثیر ابزارهای ترویجی و منابع اطلاعاتی بر مشارکت کشاورزان استان گلستان در تعاونی‌های آب‌بران. تعاون. دوره 22، شماره 5: 127-143.
  21. نجفی، م. ا. و نجفی، ن. 1388. برنامه ظرفیت‌سازی مشارکت‌های مردمی در پروژه آبیاری تحت فشار مولاب. اولین همایش ملی رویکردهای نوین مشارکت مردمی در مطالعه، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی. 7 و 8 بهمن ماه 1388. مجتمع فرهنگی و رفاهی فرهنگیان شیراز، 1135-1150.
  22. نوابخش، م.، نظری، ج و ایدر، ن.ا. 1388. تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر انسجام اجتماعی در بین روستاییان، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، دوره 7، شماره 3: 1-20

 

 

  1. Aydogdu. M., Karli, B., Yenigun, K and Aydogdu, M. 2015. The farmers’ views and expectations to the water users associations; GAP-Harran plain sampling, turkey. Global Advanced Research Journal of Agricultural Science. 4(1):33-41.
  2. Gorton, M., Sauer, J., Peshevski, M., Bosev, D., Shekerinov, D., and Quarrie, S. 2009. Water communities in the republic of Macedonia: An empirical analysis of membership satisfaction and payment behavior. World Development.37(12): 1951-1963.
  3. Hassabou, A. H., and El-Gafy, I. K. 2007. Assessment indicators for water users’ associations in Egypt. E-Water, official publication of the European water association (EWA), 2, 1-14. Available online at: http://www.ewa-online.eu/tl_files/_media/content/documents_pdf
  4. Huhe, N., Chen, J and Tang, M. 2015. Social trust and grassroots governance in rural China. Journal of Social Science Research. 53: 351–363.
  5. Kadirbeyoğlu, Z. and Ozertan, G. 2011.Users’ perceptions of water user associations: Evidence from three cases in Turkey. Working Paper 2011–1. Istanbul: Boğaziçi University Department of Economics. 1-29.
  6. Knox, J. W., Kay, M. G. and Weatherhead, E. K. 2012. Water regulation, crop production  and agricultural water management—understanding farmer perspectives on irrigation efficiency. Agricultural Water Management. 108, 3-8.‏
  7. Koutsou, S., Partalidou, M.2014.Young farmers’ social capital in Greece: Trust levels and collective actions. Journal of Rural Studies. 34:204-211.
  8. Maghsoudi, T., Davodi, H and Momen Gharib,M. 2012. Factor analysis of satisfaction in Water User Associations (WUAs) members in Iran.Annals of Biological Research. 3 (6):2688-2693.
  9. Nam, W. H., Choi, J. Y. and Hong, E. M. 2015. Irrigation vulnerability assessment on agricultural water supply risk for adaptive management of climate change in South Korea. Agricultural Water Management.152: 173-187.‏
  10. Nummela, O., Sulander, T., Rahkonen, O., Karisto, A and Uutela, A.2008. Social participation, trust and self-rated health: A study among ageing people in urban, semi-urban and rural settings. Journal of Health & Place, 14: 243–253.
  11. Omid, M. H., Akbari, M., Zarafshani, K., Eskandari, G. H. and Fami, H. S. 2011. Factors influencing the success of water user associations in Iran: a case of Moqan, Tajan, and Varamin. Journal of Agricultural Science and Technology. 14(1): 27-36.
  12. Prabhakaran, S., Nair, V and Chandran, S.2014. Community participation in rural tourism: Towards a conceptual framework. Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences. 144:290 – 295.
  13. Surjono., P and Sutikno, F. 2015. Gender Equality and Social Capital as Rural Development Indicators in Indonesia (Case: Malang Regency, Indonesia). Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences. 211: 370-374.
  14. Tanaka, Y. and Sato, Y. 2005. Farmers managed irrigation districts in Japan: Assessing how fairness may contribute to sustainability. Agricultural Water Management. 77(1): 196-209.
  15. Zarafshani, K., Alibaygi, A. H. & Afsar, N. 2008. The utility of discriminate analysis for predicting farmers intentions to participate in farmer- managed irrigation systems in Iran. Journal of Applied Science.8(4): 697-701.

 

پژوهش آب در کشاورزی
دوره 30، شماره 3
مهر 1395
صفحه 401-415

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار