ارزش‌گذاری اقتصادی آب در بخش کشاورزی استان همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران.

2 دانشیار بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

3 مربی پژوهشی بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات،

4 دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

5 دانشجوی دکتری، گروه ترویج و آموزرش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

کمبود آب بزرگ‌ترین مشکل اساسی استان همدان محسوب می­شود. در این میان بخش کشاورزی به دلیل سهم بالا در مصارف آب بیش از سایر بخش­های اقتصادی در معرض آسیب قرار دارد. به‌کارگیری سیاست­ها و ابزارهای مناسب در راستای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آب مورد توجه سیاست­مداران است. این پژوهش با هدف تعیین ارزش اقتصادی آب در بخش کشاورزی استان و پتانسیل درآمدزایی این منبع در تولید محصولات کشاورزی آبی به اجرا درآمد. محصولات منتخب برای مطالعه شامل گندم، جو، یونجه، سیب‌زمینی، چغندرقند، ذرت دانه­ای، ذرت علوفه­ای، هندوانه، سیر، خیار و گوجه‌فرنگی، انگور و گردو بودند. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه و مصاحبه با کشاورزان برای سال زراعی 98-1397 تهیه و برای برآورد ارزش اقتصادی آب از روش تخمین تابع تولید، فرم کاب داگلاس استفاده شد. نتایج نشان داد که ارزش اقتصادی آب در محصولات مختلف بسیار بیشتر از هزینه­های تأمین و عرضه آن است. ارزش اقتصادی آب برای محصولات مذکور به ترتیب برابر 2043، 3775 ،6023، 3506، 2136، 1956، 1778، 4902، 36750، 16337 و 4929، 15840 و 20064 ریال و به‌طور میانگین 9232 ریال بر مترمکعب آب برآورد گردید. این عدد­ها در مقایسه با هزینه استحصال آب از منابع زیرزمینی که گران‌ترین منبع و برابر 496 ریال بر مترمکعب است نشان می­دهد که شکاف زیادی بین آن­ها است و این امکان وجود دارد تا با دریافت آب‌بها به میزان شکاف موجود بین عددهای پیشگفته، انگیزه­ها را به سمت تخصیص کاراتر آب در این بخش اقتصادی هدایت کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Economic Valuation of Water in Agricultural Sector of Hamedan Province, Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammad Jafari 1
  • Ali Ghadami Firouzabadi 2
  • Mousa Solgi 3
  • Ghasem Zarei 4
  • Karwan Shanazi 5
1 Assistant Prof., of Economic, Social and Extension Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran.
2 Associate Professor, Agricultural Engineering Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran
3 Assistant Professor of Economic, Social and Extension Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan
4 Associate professor of Agricultural Engineering Research Institute (AERI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
5 Ph.D. Candidate, Agricultural development, Department of agricultural extension and education, Faculty of agriculture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
چکیده [English]

Water scarcity is the biggest problem in Hamadan Province. In the meantime, agricultural sector is more vulnerable than other economic sectors due to its high share of water consumption. Policymakers are interested in adopting appropriate policies and tools to manage crisis and tackle water scarcity problems. This study aimed to determine the economic value of water in the agricultural sector of the province and the potential for revenue generation of this resource in the production of irrigated crops. Selected products for the study included wheat, barley, alfalfa, potato, sugar beet, corn, grain fodder, watermelon, garlic, cucumber, tomato, grape, and walnut products. Data was obtained through questionnaires and interviews with farmers for the 2018-19 crop year and for estimating economic value of water using Cobb-Douglas production form. The results showed that the economic value of water in different crops was greater than the water supply costs. The economic value of water for the mentioned products was equal to 2043, 3775, 6023, 3506, 2136, 1956, 1778, 4902, 36750, 16337 and 4929, 15840 and 20064 Rials/m3 and, on average, 9232 Rials/m3 of water, respectively. These figures are compared to the cost of extracting water from underground sources the most expensive source is 496 Rials/m3, which shows a big gap between these numbers; therefore, it is possible to price water at the same rate as the above figures. This provides incentives towards more efficient water use in this economic sector.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marginal production value
  • Production function
  • Cobb Douglas method

مراجع

  1. احسانی، م.، حیاتی، ب.، و عادلی، م.، 1389. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید ذرت دانه­ای مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان البرز استان قزوین، اقتصادکشاورزی و توسعه، جلد 18، شماره 72، صفحه های 75 تا 93.
  2. احسانی، م.، حیاتی، ب.، دشتی، ق.، قهرمان­زاده، م.، و حسین­زاد، ج.، 1391. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید جو در شبکه آبیاری دشت قزوین، نشریه دانش آب و خاک، جلد 22، شماره 1، صفحه­های 187 تا 200.
  3. احسانی، م.، 1388. برآورد ارزش اقتصادی آب در غلات پاییزه (مطالعه موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین). پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی. دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز.
  4. اسعدی، م. ع.، وکیل­پور، م. ح.، مرتضوی، ا.، و نعمتی فرج، ط.، 1398. برآورد ارزش اقتصادی آب مصرفی از رهیافت­های تمایل به پرداخت کشاورزان سیب زمینی کار و ارزش تولید نهایی، تحقیقات آب و خاک ایران، جلد 50، شماره 4، صفحه های 1024 تا 1038.
  5. اسماعیلی موخر فردویی، م.، ابراهیمی، ک.، عراقی­نژاد، ش.، و فضل­الهی، ه.، 1397. تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رویکرد قیمت­گذاری بر اساس نوع محصول در استان مرکزی، مدیریت آب و آبیاری، جلد 8، شماره 1، صفحه­های 163 تا 149.
  6. بکتاش، ف.، آذربایجانی، ک.، کیانی، غ.، و دائی­کریمزاده، س.، ۱۳۹۹. برآورد ارزش اقتصادی آب کشاورزی با استفاده از مدل توابع تولید و روش گاردنر (مطالعة موردی: ناحیة شمال خوزستان). مجله پژوهش آب ایران، جلد 37، شماره 1، صفحه­های 145 تا 157.
  7. بی­نام، 1393، شرکت آب منطقه­ای همدان، آمار و اطلاعات پایه منابع آب استان همدان، http://www.hmrw.ir/SC.php?type=static&id=52.
  8. پاکروان، م. ر.، و مهرابی بشرآبادی، ح.، ۱۳۸۹. تعیین ارزش اقتصادی و تابع تقاضای آب در تولید چغندرقند استان کرمان. مجله پژوهش آب ایران، جلد 4، شماره 6، صفحه های 83 تا 90.
  9. چیذری، ا. ح.، شرزه­ای، غ. ع.، و کرامت­زاده، ع.، 1384. تعیین ارزش اقتصادی آب بارهیافت برنامه­ریزی آرمانی (مطالعه موردی: سد بارزوشیروان)، مجله تحقیقات اقتصادی، جلد 71، شماره 1، صفحه های 39 تا 66.
  10. حسینی، ا.، 1393. تعیین ارزش اقتصادی آب در زراعت سیب­زمینی شهرستان همدان (دشت بهار)، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه پیام نور استان تهران.
  11. حسین­زاد، ج.، و سلامی، ح.، 1383. انتخاب تابع تولید برای برآورد ارزش اقتصادی آب کشاورزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه، جلد 12، شماره 48، صفحه های 53 تا 84.
  12. دشتی، ق.، امینیان، ف.، حسین­زاد، ج.، و حیاتی، ب.، 1389. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول گندم (مطالعه موردی منابع زیرزمینی شهرستان دامغان)، مجله دانش کشاورزی پایدار (دانش کشاورزی)، جلد 2/20، شماره١، صفحه­های 121 تا 131.
  13. روزبان، س.، 1395. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید گوجه فرنگی در شهرستان ارومیه: رویکرد تابع تولید، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی. دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه.
  14. زارعی، ن.، و مهرابی بشرآبادی، ح.، 1395. برآورد تقاضای آب در تولید محصول یونجه (مطالعه موردی شهرستان های قروه و دهگلان)، مجله پژوهش آب ایران، جلد 10، شماره 1، صفحه های 115 تا 122.
  15. زارعی، ن.، مهرابی بشرآبادی، ح.، و خسروی، م.، 1393. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول سیب زمینی؛ مطالعۀ موردی: روستاهای استان­های کردستان و همدان، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد 1، شماره 3، صفحه­های 19 تا 32.
  16. سالنامه آماری استان همدان، 1395. سازمان برنامه و بودجه استان همدان، همدان.
  17. ستوده، م.، 1393. خلاصه وضعیت سیمای منابع آب در استان همدان، صفحه های 123 تا 136، مجموعه مقالات اولین همایش منطقه ای بحران آب و بهره­وری، چالش­ها و راهکارها. 16-15 بهمن ماه، استانداری همدان، همدان.
  18. سیدان، م.، و باقری، ع.، حسابداری برای مدیریت موفق مزرعه: مدل صورت­های مالی و تجزیه وتحلیل آن برای تولیدکنندگان سیب­زمینی، علوم کاربردی سیب زمینی. جلد 1، شماره 1، صفحه های 8 تا 17.
  19. شمس­الدینی، ا.، محمدی، ح.، و رضایی، ر.، تعیین ارزش اقتصادی آب در زراعت چغندرقند در شهرستان مرودشت، مجله چغندرقند، جلد 26، شماره 1، صفحه های 93 تا 103.
  20. شهسواری، ز.، تعیین ارزش اقتصادی آب در اراضی زیر سد درودزن. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز.
  21. قادرزاده، ح.، حاجی­رحیمی، م.، و عبدل قوزلوجه، ع.، ۱۳۹۲، تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری در تولید سیب زمینی با روش تخمین تابع تولید در دشت همدان- بهار، صفحه های 87 تا 99، اولین همایش ملی بحران آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان، https://www.civilica.com/Paper-NCWC01-NCWC01_018.html
  22. Aidam, P.W., 2015. The impact of water-pricing policy on the demand for water resources by farmers in Ghana, Agricultural Water Management 158: 10-16.
  23. Baltagi, B.H., 2008. Econometrics, Fourth Edition, Springer-Verlag, New York.
  24. Berbel, J., Mesa-Jurado, M., and Pistón, J., 2011. Value of Irrigation Water in Guadalquivir Basin (Spain) by Residual Value Method, Water Resources Management: An International Journal, Published for the European Water Resources Association (EWRA), Springer; European Water Resources Association (EWRA), 25(6):1565-1579.
  25. Chambers, R.G., Applied production analysis: A dual approach, Cambridge University Press. London.
  26. Debertin, D.L., 2012. Agricultural Production Economics, Agricultural Economics Textbook Gallery. 1. https://uknowledge.uky.edu/agecon_textbooks/1.
  27. Griffin, R.C., Montgomery, J.M., and Rister, M.E., 1987. Selecting functional form in production analysis, Western Journal of Agricultural Economics, 12: 216-227.
  28. Kiprop, J.K., Lagat, J.K., Mshenga, P., and Macharia, A.M., 2015. Determining the Economic Value of Irrigation Water in KerioValley Basin (Kenya) by Residual Value Method, Journal of Economics and Sustainable Development, 6(7):2222-2855.
  29. Muchara, B., Ortmann, G., Mudhara, M., and Wale, E., 2016. Irrigation water value for potato farmers in the Mooi River Irrigation Scheme of KwaZulu-Natal, South Africa: A residual value approach, Agricultural Water Management, 164:243-252.
  30. Shen, X., and Lin, B., 2017. The shadow prices and demand elasticities of agricultural water in China: A StoNED-based analysis, Resources, Conservation and Recycling, 127:21-28.
  31. Zamani, O., Azadi, H., Mortazavi, S.A., Balali, H., Movahhed Moghaddam, S., and Jurik, L., 2021. The impact of water-pricing policies on water productivity: Evidence of agriculture sector in Iran, Agricultural Water Management, 245:530-548.
  32. Ziolkowska, J.R., 2015. Shadow price of water for irrigation—A case of the High Plains, Agricultural Water Management, 153:20-31.
  33. Ziolkowska, J.R., 2018. Profitability of irrigation and value of water in Oklahoma and Texas agriculture, International Journal of Water Resources Development, 34(6): 944-960.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 37، شماره 4
بهمن 1402
صفحه 369-383

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار