نویسندگان

• مسعود بخشایشی قشلاق ¹
• مرتضی شکارچی‌زاده ²

¹ هنر آموز دانشکده فنی و کشاورزی مراغه، مدرس گروه علوم کشاورزی دانشگاه پیام نور و عضو باشگاه پژوهشگران جوان، تبریز، ایران؛

² کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز؛

چکیده

          خشکی از تنش­های بسیار مهم در کاهش رشد و تولید گیاهان می­باشد. در این راستا به منظور شناسایی ژنوتیپ­های تحمل به خشکی و غربال کردن شاخص­های کمی تحمل به خشکی تعداد 23 ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح آماری بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبی و دیم در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی دیم مراغه مورد آزمایش قرار گرفتند. به­منظور ارزیابی تحمل به خشکی در ارقام مورد بررسی از شش شاخص بر مبنای عملکرد آبی (Y_p) و دیم (Y_s) استفاده شد. شاخص­های کمی تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) به­دست آمدند. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبی و دیم به­ترتیب متعلق به ژنوتیپ شماره 16 و 12 می­باشد. بیشترین شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) متعلق به ارقام شماره 16، 17 و 6 بود. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص­ها و میانگین عملکرد در شرایط آبی و دیم نشان داد که مناسب­ترین شاخص برای غربال کردن ژنوتیپ­ها در دو شرایط آبی و دیم، شاخص STI است. همچنین تجزیه به عامل­ها بر اساس روش تجزیه به مولفه­های اصلی نشان داد که دو عامل اول 99/84 درصد ( عامل تحمل به خشکی  73/28 درصد و عامل حساسیت به تنش خشکی 26/56 درصد) از تغییرات متغییرهای مورد بررسی در شرایط تنش و بدون تنش را توجیه می­نماید.

کلیدواژه‌ها

• عملکرد گندم آبی و دیم
• شاخص‌های تحمل تنش

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Drought Tolerance of Bread Wheat Genotypes Using Drought Tolerance Indices

نویسندگان [English]

• Masoud Bakhshayeshi ¹
• Morteza Shekarchizadeh ²

¹ Student of Technical and agricultural faculty of Maragheh, lecturer at department of agriculture, payam noor university (pnu) and Young Researchers Club, Tabriz, Iranl;

² Student MSc Plant Breeding, Islamic Azad university, Tabriz

چکیده [English]

Drought stress is one of the most important environmental factors that affect growth, development, and production of plants. To identify drought resistant genotypes and screening the quantitative indices of drought resistance, 23 bread wheat genotypes were tested in a randomized complete block design with three replications. The study was conducted under irrigated and rainfed conditions in the research station of Dryland Agricultural Research Institute (DARI), in Maragheh. Based on the potential (Yp) and stress (Ys) yield, quantitative criteria of drought resistance including mean productivity (MP), tolerance index (TOL), geometric mean productivity (GMP), harmonic mean (HM), stress susceptibility index (SSI), and stress tolerance index (STI) were calculated. The results of mean comparison showed that the highest potential and stress yield were related to the genotypes number 12 and 16, respectively. The highest stress tolerance index (STI), tolerance index (TOL), geometric mean productivity (GMP) and harmonic mean (HM) were related to the genotypes number 16, 17, and 6. The results of correlation analysis between indices, mean potential and stress yield indicated that the most suitable criteria for screening the genotypes under irrigated and rainfed conditions was stress tolerance index (STI). Factor analysis based on principal component analysis method indicated that two important factors accounted for about 99.84% (drought tolerance 73.28% and sensitivity to drought 26.56%) of the total variation among traits in drought and non-drought stress conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Yield of irrigated and rainfed bread wheat
• Drought stress and drought tolerance indices