نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حامد پورصمصام ¹
• الهام اکبری ²
• علی محمد آخوندعلی ³
• سعید برومند نسب ⁴

¹ کارشناس آبیاری، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دزفول، دزفول، ایران.

² سازه های آبی، دانشکده علوم آب، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران

³ استاد،دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز، ایران

⁴ استاد، گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

روش­های آبیاری تحت فشار می­تواند یک راه حل مناسب برای استفاده بهینه از منابع آب باشد، به شرطی که انتخاب، طراحی، اجرا و بهره­برداری سامانه­های آبیاری با دقت کافی و به­طور اصولی انجام گیرد. در تصمیم­گیری و اجرای سامانه­های آبیاری تحت­فشار در مقیاس ناحیه­ای و منطقه­ای، عوامل متعددی همچون شرایط آب، خاک و اقلیم در کنار سایر عوامل اقتصادی- اجتماعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است . دشت دز(شامل دشت های لور، دیمچه، دزغربی، دز شرقی و سبیلی) پهناورترین دشت و از مهمترین قطب­های کشاورزی استان خوزستان می­باشد. در این پژوهش با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP در محیط نرم افزار GIS امکان اجرای سامانه ­های مختلف آبیاری (موضعی، کلاسیک ثابت، آبفشان غلطان، مکانیزه دوار، مکانیزه خطی، ارابه ای ، کم­فشار و سطحی) در دشت دز مورد بررسی قرار گرفت.  بدین منظور معیارهای تأثیرگذار شامل دو معیار اقتصادی اجتماعی و شرایط فیزیکی مزرعه در اجرای هر یک از روش­های آبیاری در نظر گرفته شد. معیار اقتصادی- اجتماعی به چهار زیرمعیار نگهداری- بهره برداری، هزینه، مهارت کارگران، و فرهنگ و معیار شرایط فیزیکی مزرعه به چهارزیرمعیار آب، اقلیم منطقه، خاک، و توپوگرافی تقسیم­بندی شد و در نهایت نقشه نهایی مکان­یابی در محیط نرم افزار GIS تهیه گردید. نتایج نشان داد که 77/62 % از مساحت کل دشت برای مجموع سامانه­های آبیاری بارانی ، 6/14 % برای آبیاری موضعی ، 3/14 % برای آبیاری کم فشار و 3/8 % از مساحت کل دشت برای آبیاری سطحی از امتیاز خیلی مستعد برخوردار می­باشد همچنین در بین تمام روش­های آبیاری، سامانه آبیاری بارانی کلاسیک در تمامی نقاط محدوده مورد مطالعه بالاترین امتیاز را کسب کرده است و در مجموع 04/15 % از کل دشت کاملا مستعد برای اجرای آبیاری کلاسیک ثابت می باشد.

کلیدواژه‌ها

• آبیاری بارانی‌کلاسیک
• آبیاری موضعی
• آبیاری کم‌فشار

موضوعات

• سنجش از دور

عنوان مقاله [English]

Locating Suitable Areas for Surface and Pressurized Irrigation Systems Using Hierarchical Analysis in Dez Plain

نویسندگان [English]

• hamed poursamsam ¹
• elham akbari ²
• ali mohammad akhond ali ³
• saeid boroomand nasab ⁴

¹ Irrigation Expert, Agricultural Jahad Management of Dezful, Dezful, Iran.

³ 3. Professor, Department of Hydrology and Water Resources, Faculty of Water Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahwaz, Iran

⁴ Professor, Department of Irrigation and Drainage, Faculty of Water Science Engineering, Shahid Chamran University of Ahwaz, Ahwaz, Iran

چکیده [English]

Pressurized irrigation methods can be a suitable solution for optimal use of water resources, provided that the selection, design, implementation and operation of irrigation systems are done with sufficient care and according to the principles. In decision-making and implementation of pressurized irrigation systems at the sub-regional and regional scale, several factors such as water, soil and climate along with socio-economic factors are of particular importance. Dez Plain (including Lor, Dimcheh, West Dez, East Dez and Sabili plains) is the largest plain and one of the most important agricultural hubs in Khuzestan Province. In this study, using AHP in GIS software, the suitability of various areas for implementing different irrigation systems (localized, solid set, wheel move, centre pivot, linear, Gun, low-pressure, and surface) was investigated in Dez Plain. For this purpose, effective criteria including socio-economic and field physical conditions were considered for implementation of each irrigation method. Socio-economic criteria included four sub-criteria, namely, operation and maintenance, costs, laborers skills, and local culture, and physical conditions included water, climate, soil, and topography. The final location map was prepared in GIS software. According to the results, Dez Plain areas with high suitability for each methods were as follows: 62.77% for all sprinkler systems, 14.6% for localized irrigation, 14.3% for low-pressure irrigation, and 8.3% for surface irrigation. Among all irrigation methods, the solid-set sprinkler obtained the highest score in all parts of the study area and, in total, 15.04% of the whole plain is highly suitable for this system.

کلیدواژه‌ها [English]

• Solid set sprinkler
• Localized irrigation
• Low-pressure irrigation