نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نادر سلامتی ¹
• پیمان ورجاوند ²
• شکراله آبسالان ³
• آذرخش عزیزی ⁴
• محی الدین گوشه ⁵

¹ استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

² استادیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.

³ بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.

⁴ مربی پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

⁵ استادیار پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

چکیده

به منظور بهره­وریبهینهاز آب در کشاورزی، دانستن میزان نشت آب از کانال­ها ضروری است. در این پژوهش، ارزیابی کانال­های خاکی و کانالت­های شبکه­های آبیاری و زهکشی استان خوزستان با محاسبه راندمان انتقال آب و تلفات نشت انجام شد. در این رابطه، تعداد30 کانال در شبکه‌های اصلی آبیاری و زهکشی استان خوزستان شامل:کارون بزرگ، شمال خوزستان، کرخه، شاوور، زهره، جراحی و کانال­های تحت مدیریت کشاورزان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. تعداد 17 کانالت و شش کانال خاکی در شبکه­های آبیاری از درجات سه و چهار بوده و همچنین یک کانالت و شش کانال خاکی تحت مدیریت کشاورز قرار داشت.دامنه تغییرات راندمان انتقال در کانالت­ها از 9/38% در شهرستان رامشیر تا 7/99% در شهرستان شوشتر و در کانال­های خاکی از 9/46% در شهرستان باغملک تا 3/89% در شهرستان شوش در نوسان بود. مقایسه میانگین شاخص­های اندازه­گیری و محاسبه شده با آزمونt  نشان داد کهمقدار تلفات در هر کیلومتر طول کانال خاکی با مقدار 7/3017 مترمکعب در روز نسبت به کانالت­ها با مقدار 2/2166 مترمکعب در روز اختلاف معنی‌داری نداشت.نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان دادکه همبستگی منفی و معنی­داری در سطح یک درصد بین راندمان انتقال با مقدار تلفات در هر کیلومتر طول کانال و نیز بین میزان تلفات با دبی ورودی در هر کیلومتر کانال وجود دارد. 7/16% از کل کانالت­های مورد بررسی، راندمان انتقال کم­تر از 8/67% (بین 9/38% تا 8/67%) داشتند، در حالی که در 50 % کانال­های خاکی، راندمان انتقال کمتر از 6/68% بود.میزان کم تلفات آب در نیمی از کانالت­ها و زیاد بودن بیش از حد تلفات در 11% کانالت­ها که حتی از تلفات آب در کانال‌های خاکی هم بیش­تر بود، ضرورت توجه هر­ چه بیش­تر به مدیریت بهینه استفاده از کانالت­ها را نمایان می­سازد. این مدیریت، هم در مراحل طراحی و ساخت این سازه و هم در مراحل نصب و قرارگیری در اراضی کشاورزی باید مدنظر قرار گیرد. همچنین باید به واشرهای آب بندی و دیگر تجهیزات مناسب جلوگیری از نشت آب توجه ویژه شود.

کلیدواژه‌ها

• مولینه
• تلفات آب
• کانال‌های پیش‌ساخته

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Water Conveyance Efficiency of Concrete Lined and Earth Channels in Khuzestan Province

نویسندگان [English]

• Nader Salamati ¹
• Peyman Varjavand ²
• Shokrola Absalan ³
• Azarakhs Azizi ⁴
• Moheydin Goosheh ⁵

² Agricultural Engineering Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center

³ Agricultural Engineering Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural

⁴ Member of Scientific Board of Agricultural Engineering Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Ahwaz, Iran

⁵ Research Assistant Professor of Soil and Water Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz, Iran

چکیده [English]

In order to optimize the efficiency of water in agriculture, it is necessary to know the extent of water leakage in the lined canals. In this study, water conveyance efficiency and seepage/leakage losses were determined to evaluate earth and concrete lined channels in Khuzestan irrigation networks. The result of this assessment was to identify the problems of management and damages in these channels. Thirty channels were studied and evaluated in the main irrigation and drainage networks of Khuzestan province, including Karun, North Khuzestan, Karkheh, Shavour and, Zohreh and Jarrahi, and channels managed by the farmers. There were 17 tertiary and quaternary canals and 6 earth channels in irrigation networks, as well as 1 canal and 6 earth channels under farmers’ management. The water conveyance efficiency in canals ranged from 38.9% in Ramshir to 99.7% in Shushtar; and in the earth channels, from 46.9% in Baghmalek to 89.3% in Shush. The comparison of means of the measured and calculated indices was performed by t-test and showed that seepage per km length of the unlined earth canals was 3017.7 m³/day, which had no statistically significant difference with lined canals with a leakage of 2166.2 m³/day/km. The results of Pearson correlation coefficients showed that there was a negative and significant (at p<1%) correlation between distribution efficiency with the amount of seepage per kilometer channel length, and between losses and the input flow rate per km of channel length. Also, 16.7% of the total canals had a water distribution efficiency of less than 67.8% (between 38.9% and 67.8%), while 50% of the canals had a conveyance efficiency of less than 68.6%. The low water losses in half of the concrete lined canals and the excessive water loss in 11% of such canals, which even increased water losses in the earth's channels, reveals the necessity of paying attention to the optimal management of these canals. This optimal management should be considered at the design and construction stages of the structure as well as during the installation in agricultural lands. Attention should also be paid to use of proper seals and other suitable equipment to prevent water leakage.

کلیدواژه‌ها [English]

• Moulinet
• Water losses
• Precast channels