نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 تبریز دانشجوی کارشناسی ارشد سابق
2 هیئت علمی دانشگاه تبریز
چکیده
برای استفاده مناسب از منابع آب در دسترس بخش کشاورزی لازم است تا مناسبترین سامانه آبیاری برای تأمین نیاز آبی اراضی انتخاب گردد. انتخاب صحیح سامانه آبیاری گام مهمی در بهره‌برداری بهینه از منابع آب‌وخاک است. دخالت عوامل تأثیرگذار متعدد انتخاب سامانه آبیاری را به مسئله نسبتاً پیچیده‌ای مبدل کرده است. در این مطالعه با استفاده از داده‌های اقلیمی، آب، خاک، مزرعه، راندمان آبیاری، اطلاعات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و با به‌کارگیری روش فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) اقدام به اولویت‌بندی کاربرد سامانه‌های آبیاری در حوضه رودخانه آجی‌چای گردید. بر اساس نتایج در بین معیارهای انتخابی معیار کمی و کیفی آب، راندمان آبیاری و خاک به‌ترتیب با وزن نسبی 222/0، 221/0 و 1539/0 بیشترین تأثیر را در جهت انتخاب بهترین سامانه آبیاری داشتند. نتایج امتیازهای زیرمعیارها هم نشان داد که مجموع امتیاز زیرمعیارهای آب با امتیاز نهایی 26815/0، در بین مجموع امتیازات سایر زیرمعیارها بالاترین بود. نتایج نشان داد که در بین سامانه‌های آبیاری سطحی، سامانه آبیاری‌کرتی با امتیاز 15544/0، بین سامانه‌های آبیاری بارانی سامانه کلاسیک متحرک با امتیاز 10432/0 و در بین سامانه‌های موضعی سامانه قطره‌ای با امتیاز 12754/0 نسبت به سایر گزینه‌ها دارای اولویت بودند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Prioritizing Application of Irrigation Systems Using Analytical Network Process Method (ANP) in Ajichay River Basin
نویسندگان [English]
- Naser Arya Azar 1
- Abolfazl Maajnooni Heris 2
1 Former MSc Student, Tabriz University
2 Tabriz Univrsity
چکیده [English]
For proper use of available water resources in agricultural sector, selection of suitable irrigation system is necessary to provide the crop water requirements. Correct choosing of irrigation system is an important step in optimal application of water and soil resources. Involvement of several influential factors in selection of appropriate irrigation system has made this a relatively complex issue. In this study, application of different irrigation systems were prioritized by climate, water, soil, field, irrigation efficiency, cultural, social and economic information using analytical network process method (ANP) in the Ajichay river basin. Based on the results of the selected criteria, water quantitative and qualitative, irrigation efficiency, and soil had the most effect on the best irrigation system selection with relative weights of 0.222, 0.221, and 0.1539, respectively. Also, the results of the sub-criteria scores showed that the sum of water sub-criteria was the highest, with final score of 0.26815, among the other sub-criteria scores. Finally, the results showed that, among surface irrigation systems, the basin system with a score of 0.15544, among sprinkler systems, the classic system with score of 0.10432, and among localized systems, trickle system with a score of 0.12754 had priority over other systems.
Keywords: Suitable irrigation system, Basin irrigation, Classic sprinkler system, Trickle irrigation system
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Suitable irrigation system
- Basin irrigation
- Classic sprinkler system
- Trickle irrigation system
- برادران هزاوه ف، بهزاد م، برومندنسب س و محسنی موحد ا. 1385. ارزیابی فنی سیستم‌های آبیاری قطره‌ای اجرا شده در اراک. همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، 12-14، اردیبهشت 1385، اهواز.
- خلیلی خ .1375 . مقایسه دو روش تصمیم‌گیری در ارزیابی تکنولوژی‌های آبیاری .مجموعه مقالات نخستین گردهمایی علمی کاربردی اقتصاد آب معاونت امور آب وزرارت نیرو.
- دارابی ه. 1379. تصمیم گیری به کمک AHP . مجله صنایع. 3: 15-24.
- قره داغی م.م.، معروف‌پور ع، بابایی خ و پاشازاده م، ۱۳۹۰. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در انتخاب سامانه‌های آبیاری تحت فشار (مطالعه موردی: دشت دهگلان کردستان ). مجله علمی کشاورزی دانشگاه شهید چمران. ۳۴ (۲ ): ۱۰۵–۹۵.
- قاسم هلیلی م، سعدالدین ا، مساعدی ا، سلمان ماهینی ع، ۱۳۸۸ . تصمیم‌گیری چند معیاره فازی به منظور مدیریت منابع آب سطحی در سد مخزنی بوستان استان گلستان. مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک. 16: 24-1.
- گزارش مطالعاتی خاکشناسی نیمه تفصیلی دقیق دشت تبریز، 1372. شرکت سهامی آب منطقهای آذربایجان شرقی-اردبیل.
- گزارش مطالعاتی خاکشناسی نیمه تفصیلی دقیق اراضی پایاب سد کردکندی بستان آباد، 1381. شرکت سهامی آب منطقهای آذربایجان شرقی-اردبیل.
- گزارش مطالعاتی خاکشناسی نیمه تفصیلی دقیق دشت سراب، 1372. شرکت سهامی آب منطقهای آذربایجان شرقی-اردبیل.
- هادی زاده ع. ۱۳۸۵. ارائه روشی در گزینشی سامانه آبیاری مناسب. همایش ملی مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز.
- صدق کیا، م. ناطقی م ب. کاویانی کوثرخیزی ش. نقیپور ن. 1393. ارزیابی و جانمایی آبیاری با الگوی تحلیل سلسله مراتبی در اراضی سازمان اتکا در منطقه دورود. پژوهش آب در کشاورزی. جلد 28، شماره 4. 749-758.
- ضیایی س.،سلطانی غ و خلیلی د. ۱۳۷۹. کاربرد برنامه‌ریزی توافقی در انتخاب روش مناسب آبیاری. مجموعه مقالات سومین کنفرانس اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد. ۲: ۵۱ – ۳۴.
- مجنونی هریس الف.، نایبی م و صدرالدینی ع ا. 1396. انتخاب مناسبترین سیستم آبیاری در دشت‌های فامنین، قهاوند و رزن، علوم و مهندسی آبیاری .40(4): 155-167.
- 11. Junedi, H. 1998. Selection algorithm for irrigation technologies: Sustainable land and water resources development and management in the wetlands, Young Professional Forum Seminar at the Tenth ICID Afro-Asian Regional Conference on Irrigation and Drainage, Denpasar, Bali, Indonesia.
- 12. Karami, E. 2006. Appropriateness of farmers’ adoption of irrigation methods: The application of the AHP model. Agricultural Systems. 87(1): 101-119.
- 13. Kohansal, M.R. and H. Rafiei Darani. 2009. Choosing and ranking irrigation methods and the study of effective factors of adoption in Khorasanrazavi province in Iran. Bulgarian Journal of Agricultural Science. 15 (1): 67 – 76.
- 14. Montazar, A. and S.M. Behbahani. 2007. Development of an optimized irrigation system selection model using analytical hierarchy process. Biosystems Engineering. 98: 155-165.
- 15. Guneri. A.F. Cengiz M.S. 2009. A Fuzzy ANP approach to shipyard location selection, Department of industrial Engineering yildiz Technical University, 34349, Yildiz, Turkey, pp. 7992-7999.
- 16. Saaty T.L. 1980. The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, New York.
- 17. Tecle, A., and M. Yitayew. 1990. Preference ranking of alternative irrigation technologies via a multicriterion decision-making procedure. Transaction of ASAE. 33: 1509 –1517.
- 18. Qin, F., X. Zhang, L. Shao, S. Chen, and H. Sun. 2018. Assessing the performance of different irrigation systems on winter wheat under limited water supply. Agricultural Water Management. 196:133-143.
)