نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد کریمی ¹
• مسعود قدسی ²

¹ استادیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

² عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

چکیده

 
به منظور تعیین اثر سطوح مختلف آب آبیاری بر میزان عملکرد، حجم آب مصرفی و بهره­وری مصرف آب و خصوصیات زراعی محصولات در تناوب زراعی پنبه-گندم در منطقه معتدل خراسان رضوی، آزمایشی با استفاده از طرح کرت‌های دوبار خرد شده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات گناباد و در سال زراعی 95-1394 انجام شد. تیمار روش خاک­ورزی در سه سطح (بدون شخم، شخم متداول و شخم کاهش یافته) در کرت­های اصلی، تیمار مدیریت بقایا در سه سطح (شامل بدون بقایا، حفظ 30 درصد بقایا و حفظ60 درصد بقایا) در کرت­های فرعی و سطوح مختلف آب آبیاری در سه سطح (50، 75  و 100 درصد آب مورد نیاز بر اساس سند ملی آب) در کرت­های فرعی فرعی قرار گرفت. برای کشت گندم از رقم پارسی استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم بصورت غیر معنی­داری از تیمار بی خاک­ورزی و بدون بقایای گیاهی حاصل شد. حذف عملیات خاک­ورزی و کشت مستقیم موجب افزایش عملکرد دانه گندم گردید که از نظر اقتصادی نیز قابل توصیه می­باشد زیرا موجب کاهش هزینه­های تولید می­شود. حفظ یا حذف بقایای گیاهی تاثیر معنی­داری بر عملکرد نداشت ولی اثرات مثبت بقایای گیاهی بر بهبود خصوصیات خاک و به تبع آن بر عملکرد محصولات زراعی در میان مدت یا دراز مدت قابل انتظار می­باشد. در مورد برهمکنش اثر تیمارهای خاک­ورزی × بقایای گیاهی × آبیاری، بیشترین میزان عملکرد از تیمار بی­خاک­ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100 درصدآب مورد نیاز به میزان 6249 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین میزان بهره‌وری مصرف آب گندم از تیمار بدون خاک­ورزی، بدون بقایا و سطح آبیاری 50 درصد به میزان 57/1 کیلوگرم در مترمکعب حاصل شد. بیشترین عملکرد گندم از تیمار آبیاری کامل (100% آب مورد نیاز ) بدست آمد که با تیمار کم آبیاری 75% تفاوت آماری معنی­دار داشت. با اعمال تیمار آبیاری 50%، عملکرد گندم 3/36 درصد و با اعمال تیمار آبیاری 75% عملکرد گندم 5/31 درصد نسبت به تیمار آبیاری 100% (شاهد) کاهش معنی­دار یافت. بنابراین، امکان صرفه­جویی در آب مصرفی گندم در کشاورزی حفاظتی وجود دارد زیرا بهره­وری مصرف آب در مقایسه با کشاورزی رایج افزایش می یابد.
 
 

کلیدواژه‌ها

• کشاورزی حفاظتی
• کم‌خاک‌ورزی
• بی‌خاک‌ورزی
• منطقه گناباد

عنوان مقاله [English]

Yield and Water Productivity of Wheat in Cotton-Wheat Rotation under Different Tillage and Crop Residue Managements

نویسندگان [English]

• Mohammad Karimi ¹
• Masoud Ghodsi ²

¹ Assistant Professor of Agricultural Engineering Research Department, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

Effects of different irrigation levels on yield, water consumption, water use efficiency, and agronomic characteristics of cotton-wheat crop rotation were examined in the temperate zone of Khorasan Razavi. The study was conducted in Gonabad Research Station, using split-split plots based on randomized complete block design with three replications, in 2015-2016. Three tillage methods (no-till, conventional tillage, and reduced tillage) were in the main plots, three residue managements (without residue, 30% of the residues and 60% residue) in sub plots, and three levels of irrigation water (50%, 75% and 100 percent of the water required according to the National Water Document) were in sub-sub plots. Parsi wheat cultivar was used for cultivation. The results showed that the highest (non-significant) grain yield of wheat was obtained from no-tillage and without residue treatment. It was determined that no tillage and direct cultivation resulted in increased wheat grain yield and could be recommended economically, since it would reduce production costs. However, keeping or removing plant residues did not have a significant effect on yield, although the positive effects of plant residues on the improvement of soil properties and, consequently, on the yield of crops in the medium to long term are evident. The highest wheat yield (6249 kg/ha) was obtained from no-tillage with 30% residue and 100% of the water requirement. The highest water use efficiency of wheat (1.57 kg/m³) was obtained in no-tillage, without residue and 50% of the water requirement. The highest yield of wheat was recorded in the full irrigation (100%) treatment and was significantly different from other irrigation treatments (75%). By applying 50% of the water requirement, wheat yield decreased by 36.3% and by applying 75% of the water requirement wheat yield dropped by 31.5%. As a result, it is possible to save water consumed by wheat under a conservation agriculture system because water productivity increased in comparison with the conventional agricultural system.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Conservation agriculture
• Reduced tillage
• No-till
• Gonabad region