محمد مهدی نخجوانی مقدم؛ بیژن قهرمان؛ قاسم زارعی
چکیده
در شرایط حاضر مهمترین چالش بخش کشاورزی، افزایش بهرهوری آب است. متأسفانهتاکنوندرکشورماتعیینوتحلیلشاخصبهرهوریآبدر کشاورزیموردتوجهجدی قرارنگرفتهاستواینامرموجبعدماطمینانازمصرف صحیحآبدربخشکشاورزیشدهاست. این پژوهش با هدف بررسی بهرهوری آب گندم تحت مدیریتهای متفاوت آبیاری در ایستگاههای تحقیقاتی هشت استان کشور و ...
بیشتر
در شرایط حاضر مهمترین چالش بخش کشاورزی، افزایش بهرهوری آب است. متأسفانهتاکنوندرکشورماتعیینوتحلیلشاخصبهرهوریآبدر کشاورزیموردتوجهجدی قرارنگرفتهاستواینامرموجبعدماطمینانازمصرف صحیحآبدربخشکشاورزیشدهاست. این پژوهش با هدف بررسی بهرهوری آب گندم تحت مدیریتهای متفاوت آبیاری در ایستگاههای تحقیقاتی هشت استان کشور و تعیین عمق مناسب آبیاری گندم (در شرایط محدودیت منابع آبی) طی سالهای 90-1377 انجام شد. دامنۀ تغییرات بهرهوری آب کاربردی گندم در آزمایشهای انجام شده برابر با 5/1-3/0 کیلوگرم بر مترمکعب بود که نسبت به دامنۀ گزارش شده توسط سازمان خواربار جهانی برای کل جهان (1-8/0 کیلوگرم بر مترمکعب) بالاتر، لیکن تقریباً در محدودۀ دامنۀ گزارش شده توسط زوارت و بستیانسن (7/1-6/0کیلوگرم بر مترمکعب) است. دامنۀ وسیع بهرهوری آب گندم، نشاندهندۀ پتانسیل بالا برای افزایش تولید این محصول بهازای مصرف آب کمتر است. حداکثر مقادیر بهرهوری آب آبیاری و آب کاربردی (آب آبیاری+بارندگی مؤثر)قابل حصول گندم در ایستگاه کرج بهترتیب 1/2 و 5/1 کیلوگرم بر مترمکعب با آبیاری قطرهای و اعمال کمآبیاری نتیجه گردید. همچنین در ایستگاه کرمان، کمترین مقادیر بهرهوری آب آبیاری و آب کاربردی گندم بهترتیب 4/0 و 36/0 کیلوگرم بر متر مکعب، در آبیاری سطحی مشاهده شد.حداکثر مقادیر بهرهوری آب آبیاری و آب کاربردی گندم در ایستگاه مشهد، بهترتیب 9/1 و 5/1 کیلوگرم بر مترمکعب در شرایط کاربرد کمآبیاری بهدست آمد. نتایج نشان داد برای دسترسی به مقادیر بهینۀ بهرهوری آب آبیاری در منطقه مشهد و در شرایط محدودیت منابع آب، اولویت کشت گندم با مزارعی است که با اعمال مدیریت کمآبیاری کنترلشده و با مصرف آب آبیاری به میزان 300 میلیمتر، بهرهوری آب این گیاه در حدود 6/1 کیلوگرم بر مترمکعب شود. همچنین با در نظر گرفتن میزان بارندگی مؤثر این منطقه، بایستی با بکارگیری کل آب کاربردی به اندازۀ 420 میلیمتر و با اعمال مدیریت کمآبیاری، مقدار بهرهوری آب کاربردی گندم برابر 1/1 کیلوگرم بر مترمکعب حاصل گردد.