شناسایی موانع و حمایت‌های موردنیاز برای مشارکت کشاورزان در طرح انتقال و توزیع آب به اراضی کشاورزی دشت سیستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان..

3 مربی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه زابل.

چکیده

اینتحقیقبا هدف شناسایی موانع و حمایت­های موردنیاز برای مشارکت کشاورزان در طرح انتقال و توزیع آب به اراضی کشاورزی دشت سیستان انجام شد و در آن علاوه بر بکارگیری شیوه­های کیفی جمع­آوری اطلاعات همچون مشاهده و بررسی اسناد و مدارک مرتبط با طرح، از شیوه­ی کمی جمع­آوری اطلاعات با کمک ابزار پرسش­نامه استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه از طریق مصاحبه با برخی کارشناسان جهاد کشاورزی زابل و تیم تحقیق مورد تأیید قرار گرفت و پایایی پرسش­نامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ برای موانع مشارکت و حمایت­های مورد نیاز کشاورزان برای مشارکت در طرح به ترتیب 887/0 و 973/0 به دست آمد و مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری شامل کشاورزان دشت سیستان بود (6000N= )، که 360 نفر از آنان به عنوان نمونه‌های تحقیق انتخاب شدند. تحلیل عاملی موانع مشارکت کشاورزان در طرح انتقال آب، به استخراج چهار عامل با عنوان"اعتماد"، "اطلاعات و معلومات"، "ناکارآمدی و نقص" و "شرایط اقلیمی و خشکسالی" منجر شد که این عوامل 9/57% از واریانس کل متغیرها را تبیین کردند. همچنین تحلیل عاملی حمایت­های موردنیاز کشاورزان برای مشارکت درطرح انتقال آب، به استخراج سه عامل با عنوان "حمایت فنی ونهادی"، "حمایت عاطفی" و "حمایت حقوقی" منجر شد که این عوامل 3/67% از واریانس کل متغیرها را تبیین و به خود اختصاص دادند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of Barriers and Support Required for Farmers' Participation in Water Conveyance and Distribution Plan in Agricultural Lands of Sistan Plain

نویسندگان [English]

  • mohammad Reza mahboobi 1
  • Mahdieh Bazzi 2
  • Mohammad Sharif Sharifzadeh 1
  • jaber pariab 3
1 Faculty member of department of agricultural extension and education, Gorgan University
2 Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
3 Zabol University
چکیده [English]

The purpose of this research was to identify the barriers and the support needed for farmers' participation in the water transfer and distribution plan in the agricultural lands of Sistan Plain. The study included qualitative methods of data collection, such as reviewing documents related to the plan, and quantitative method of data collection by using a questionnaire. The validity of the content was confirmed by interviewing some experts of Zabul Agricultural Jihad and the research team, and the reliability of the questionnaire was confirmed by calculating Cronbach's alpha (0.887) for barriers to participation, and farmers' required support for participation in the project (0.973). The statistical population consisted of farmers in Sistan plain (N = 6000), 360 of whom were selected as the sample of the study. Factor analysis of barriers to farmers' participation in the water conveyance project resulted in the extraction of four factors: "trust", "information and knowledge", "inefficiency and deficiency" and "climate and drought conditions"; and these factors explained 57.9% of the total variance of the variables. Also, factor analysis of the support needed by farmers to participate in the water transfer project resulted in the extraction of three factors: "technical and institutional support", "emotional support" and "legal support"; and these factors explained 67.3% of the total variance of the variables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water user groups
  • Climate and drought
  • Qualitative methods of data collection
  • Quantitative method

مراجع

  1. احمدی، ف.، نصیریانی، خ.، و پ.، اباذری. 1387. تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8 (1): 175-185.
  2. افراخته، ح.، طهماسبی، ا.، عزیزپور، ف.، فتح الله طالقانی، د.، و ف.، عسکری بزایه. 1396. تحلیل نگرش کارشناسان به موانع و چالش­های انتقال مدیریت آبیاری به بهره­برداران، پژوهشی بر مبنای روش کیو. پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 6 (1): 205-222.
  3. ببران، ص و ن.، هنربخش. 1386. بحران وضعیت آب در ایران و جهان. راهبرد، 16 (48): 193-212. 
  4. بدیع برزین، ح.، هاشمی تبار، م.، و م.، حسینی. 1398. اثر روش­های قیمت­گذاری و سهمیه­بندی آب آبیاری بر الگوی کشت و تقاضای آب در دشت سیستان. پژوهش آب در کشاورزی، 33 (3): 463-479.
  5. تجریشی، م و ا.، ابریشم­چی. 1383. مدیریت تقاضای منابع آب در کشور. همایش روش­های پیشگیری از اتلاف منابع ملی، 19 خرداد، تهران.، 24-39.
  6. حیدری, ن.، مامن پوش، ع. ر.، شاهرخ نیا، م. ع.، و م.، خرمیان. ۱۳۸۶. بررسی و ارزیابی پتانسیل­ها، تمایلات و موانع موجود در انتقال مدیریت و مشارکت آب­بران در شبکه­های آبیاری و زهکشی، دومین کنفرانس ملّی تجربه­های ساخت شبکه­های آبیاری و زهکشی، ی آبان، کرج، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی وزارت جهاد کشاورزی.
  7. جورابلو، م. و.، موسوی­جهرمی، ح.، و ر.، جعفری­نیار. 1385. بررسی عوامل مؤثر در افزایش میزان جلب مشارکت کشاورزان گرمسار در مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی دشت گرمسار. اولین همایش ملی مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی، 12 اردیبهشت، دانشگاه چمران. 1721 - 1724.
  8. خورشیدی فر، ج. 1384. تشکل­های آب­بران، گذشته، حال و آینده. چهارمین کارگاه فنی مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی (اصول و روشهای کاربردی). هشت دی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی، تهران، 68-74.  
  9. زارع ابیانه، ع. ا.، معروفی، ص.، قیامی، ف.، میرمسعودی، ش.، و آ.، کاظمی. 1392. تحلیل و پایش خشکسالی هواشناسی منطقه سیستان و بلوچستان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 15 (3): 49-61.
  10. زارعی دستگردی، ز.، ایروانی، ه.، شعبانعلی فمی، ح.، و آ.، مختاری حصاری. 1386. تحلیل سازوکارهای بهبود مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبرسانی بخش جرقویه شهرستان اصفهان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران،3 (2): 45 - 56 .
  11. زرافشانی، ک.، شرفی، ل.، شریفی، م. ا .، بارانی، ش.، کرمی، ش.، رمضانی، م.، و ف.، رستمی. 1396. ارزشیابی کیفی شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد گاوشان در استان کرمانشاه. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 6 (1): 137-158.
  12. سادات­میرئی، م. ح و ع. ا.، فرشی. 1382. چگونگی مصرف و بهره­وری آب در بخش کشاورزی. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 25 آبان، 213 - 203.
  13. سلیمی­کوچی، ج و پ.، ابراهیمی. 1396. تحلیل شبکه ذینفعان محلی و انسجام اجتماعی در مدیریت مشارکتی منابع آب مطالعه موردی حوزه آبخیز میان جنگل، شهرستان فسا. مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران، ۱۱ (۳۷) : 57-63.
  14. شهرکی، ا.، محمدی، ح.، و م.، احمدپور برازجانی. 1397. ارزیابی اقتصادی اثرات پروژۀ انتقال آب به دشت سیستان از طریق منابع آب چاه نیمه­ها بر بخش کشاورزی. مجموعه مقالات همایش ملی پیشرفت پایدار، رهیافت تاریخ، فرهنگ و تمدن دارالولایه سیستان، 20 اردیبهشت، زاهدان، 255-263.
  15. عطایی، پ و ن.، ایزدی. 1393. تحلیل مسئولیت­های تشکل­های آب­بران و زمینه­یابی موانع ایجاد آن از دیدگاه بهره­برداران. پژوهش آب در کشاورزی. 28 (4): 737-748.
  16. عربی، ر.، میرک­زاده، ع. ا.، و ک.، زرافشانی. 1393. تحلیل عوامل پیش­برنده توسعه مدیریت مشارکتی آبیاری (مطالعه موردی: دهستان میان­دربند). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 45 (3):  573- 565.
  17. مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست جمهوری. 1398. بررسی ابعاد مغفول اجتماعی طرح انتقال آب با لوله به دشت سیستان. گزارش فعالیت­های مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست جمهوری، تهران، 25 ص.
  18. میرزایی، آ.، میردامادی، س.، حسینی، م.، و ا.، سجادی. 1393. تأثیر ابزارهای ترویجی و منابع اطلاعاتی بر مشارکت کشاورزان استان گلستان در تعاونی­های آب­بران. تعاون و کشاورزی، 22 (5): 127 - 143.
  19. نجفی، ب و ر.، شیروانیان. 1385. بررسی موانع مشارکت آب­بران در مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی. روستا و توسعه، 9 (3): 53-71.
  20. یزدان­راد، م و ز.، مظلوم. 1388. بررسی عوامل مؤثر بر الگوی آب و بهینه­سازی آن در بخش خانگی، (مطالعه موردی شهر مشهد). سومین همایش ملی آب و فاضلاب با رویکرد اصلاح الگوی مصرف، 4-5 اسفند، تهران، 1-9.
  21. یعقوبی, ج و ف.، میری کرم. ۱۳۸۸. بررسی موانع مشارکت بهره­برداران در مدیریت منابع آب. همایش ملی الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آب، مشهد، 1-11. 
  22. Bodin, O., Crona, B., and H. Ernstson. 2006. Social networks in natural resources management, what’s there to learn from a structural perspective? Ecology and Society, 11 (2): 1-8.
  23. Bolin, B. 2010. Spanning boundaries in an Arizona watershed partnership: information networks as tools for entrenchment or ties for collaboration? Journal of Ecology and Society, 15 (3): 22.
  24. Dai, A. 2011. Drought under global warming: a review. Climate Change, 1(1): 54- 64.
  25. Elsawah, S., Mclucas A., and J. Mazanov. 2013. Using a cognitive mapping approach to frame the perceptions of water users about managing water resources: a case study in the Australian Capital Territory. Water Resources Management, 27: 3441–3456
  26. Hamdy, A. 2007. Irrigation management transfer: monitoring and evaluation, concepts and approaches. 4th Asian Conference and 10th International Seminar on Collaborative Irrigation Management, May 4-5, Tehran, 18p.
  27. Heyd, H. and A. Neef. 2014. Participation of local people in water management: Evidence from the Maesa watershed, Northern Thailand, EPTD Discussion Paper No. 128, International Food policy Research Institute, Washington, USA. 60p.
  28. Kadirbeyoglu, Z. and G. Ozertan. 2011. Users’ perceptions of water user associations: Evidence from three cases in Turkey. Working Paper 2011–1. Istanbul: Boğaziçi University Department of Economics. 1-29.
  29. Khana, l. 2013. Water scarcity: factor fiction? Agricaltural wather management, 8910: 5-22.
  30. Muñoz-Erickson , T. A., Cutts , B. B., Larson , E. K., Darby , K. J., Neff , M., Wutich, A., Prell, C., Hubacek, K., Quinn, C., and M. Reed. 2008. Who’s in the network? When stakeholders influence data analysis. Journal of Systemic Practice and Action Research, 21 (6): 443-458.
  31. Stein, C., Ernstson, H., and J. Barron. 2011. A social network approach to analyzing water governance: The case of the Mkindo catchment, Tanzania. Physics and Chemistry of the Earth, 36 (14-15): 1085-1092.
پژوهش آب در کشاورزی
دوره 34، شماره 3
جلد 34 شماره 3 سال 1399
مهر 1399
صفحه 463-479

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار