مقاله پژوهشی
آب موردنیاز، نیاز آبی ، پن من مانتیث
محمد رضا یزدانی؛ ابراهیم اسعدی اسکویی؛ اصغر رحمانی؛ ناصر دوات گر؛ بهاره دلسوز خاکی
چکیده
محاسبه نیاز آبی برنج به‌عنوان مبنایی برای برآورد آب موردنیاز آن در زمان استقرار این گیاه در شالیزار و تصمیم‌گیری در خصوص میزان تخصیص زمانی-مکانی منابع آب بسیار مهم و ضروری است. با این وجود شاخص مدونی در مورد آب ناخالص موردنیاز خاک‌ورزی شالیزار، قبل از استقرار نشا در مزرعه وجود ندارد. در‌این‌راستا، به‌منظور تحلیل تغییرات زمانی ...
بیشتر
محاسبه نیاز آبی برنج به‌عنوان مبنایی برای برآورد آب موردنیاز آن در زمان استقرار این گیاه در شالیزار و تصمیم‌گیری در خصوص میزان تخصیص زمانی-مکانی منابع آب بسیار مهم و ضروری است. با این وجود شاخص مدونی در مورد آب ناخالص موردنیاز خاک‌ورزی شالیزار، قبل از استقرار نشا در مزرعه وجود ندارد. در‌این‌راستا، به‌منظور تحلیل تغییرات زمانی و مکانی مقدار آب موردنیاز خاک‌ورزی در سطح اراضی شبکه سپیدرود، داده‌های روزانه رطوبت خاک ماهواره SMAP اخذ و در دوره هفت ساله (2015 تا 2021) استفاده شد و مرحله خاک‌ورزی اراضی شالیزار از 20 فروردین تا 10 خرداد پس‌از دسته‌بندی بر‌اساس سطوح مختلف احتمال وقوع (1، 10، 25، 50، 75، 90 و 99 درصد) مورد بررسی و با استفاده از محاسبات رستری مورد تحلیل قرار گرفت. همچنین به‌منظور صحت‌سنجی محاسبات، مقادیر پیش‌بینی‌شده با استفاده از آماره‌های ارزیابی میانگین خطای مطلق (MAE)، میانگین اریب خطا (MBE) و ریشه میانگین نرمال شده مربعات خطا (NRMSE)، با مقادیر رطوبت اشباع 321 نمونه خاک با مختصات جغرافیایی معین، که توسط موسسه تحقیقات برنج کشور اندازه‌گیری شده بود، مقایسه شد. نتایج نشان داد که در تمام سناریوهای رطوبتی (از مرطوب‌ترین تا خشک‌ترین)، مناطق کوهپایه‌ای، رطوبت کمتری نسبت به اراضی جلگه‌ای و خصوصا پست دارند و رطوبت خاک در طول دوره رشد روند کاهشی را نشان‌داده‌است. سرعت این کاهش به‌تدریج بیشتر شده و در مناطقی مشاهده شد که در انتهای فصل (دهه اول خرداد) به دو درصد در روز رسید. حجم آب ناخالص موردنیاز گلخرابی از مرطوب‌ترین به خشک‌ترین سال روند افزایشی داشته و در میانه فصل (13 تا 15 اردیبهشت) به‌ترتیب از 1693 تا 2983 مترمکعب در هکتار و در انتهای فصل (دهه اول خرداد) به‌ترتیب از 2496 تا 3602 مترمکعب در هکتار به‌دست آمد. نتایج صحت‌سنجی نشان داد که مقادیر MAE، MBE و NRMSE به‌ترتیب 26/4، 59/1،و 15% بودند که گویای برآورد مناسب مقادیر می‌باشد. یافته‌ها نشان داد که تاخیر زمانی در مرحله گلخرابی، میزان آب مصرفی موردنیاز گلخرابی را افزایش می‌دهد (1/34 متر مکعب بر هکتار به‌ازای هر روز تاخیر در سال نرمال). بنابراین در اراضی این شبکه، در تمامی شرایط به‌ویژه در سال‌های خشک در صورت نبودن منبع آبی دیگر (آب‌بندان و چاه)، بهتر است رهاسازی و تامین آب موردنیاز از سد سپیدرود برای عملیات گلخرابی در اوایل اردیبهشت انجام شود.