مشارکت کشاورزان، ترویجی، نظرخواهی از تولیدکنندگان
رضا سعیدی؛ عبدالمجید لیاقت
چکیده
این پژوهش در سال 1400 با هدف شبیهسازی عملکرد گیاه ذرت رقم سینگل کراس 704 در شرایط کاربرد جداگانه تنش شوری در مراحل مختلف رشد در مینی لایسیمتر و در شهرستان قزوین انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. به این منظور، شوری خاک در چهار سطح (S1)1/7، (S2)3، (S3)5 و (S4)7 دسیزیمنس بر متر بهعنوان فاکتور اصلی و فاکتورهای ...
بیشتر
این پژوهش در سال 1400 با هدف شبیهسازی عملکرد گیاه ذرت رقم سینگل کراس 704 در شرایط کاربرد جداگانه تنش شوری در مراحل مختلف رشد در مینی لایسیمتر و در شهرستان قزوین انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. به این منظور، شوری خاک در چهار سطح (S1)1/7، (S2)3، (S3)5 و (S4)7 دسیزیمنس بر متر بهعنوان فاکتور اصلی و فاکتورهای فرعی شامل مراحل مختلف رشد بهصورت یک مرحله‌ای در مراحل (C1) شش برگی، (C2) گل‌دهی، (C3) شیری شدن دانه‌ها و دو مرحله‌ای شامل (C1C2) شش برگی-گل‌دهی، (C1C3) شش برگی-شیری شدن دانه‌ها و (C2C3) گل‌دهی- شیری شدن دانه‌ها، به کار برده شد. آب شور مطابق تیمارها از ترکیب آب شور یک زهکش شوره‌زار با آب چاه (شوری dS.m-1 0/5) تهیه شد. سپس در مرحله رشد مورد نظر، خاک با آب شور به طوری آبیاری شد که شوری آب ورودی و خروجی از مینی لایسیمتر، با هم برابر بود. تیمار شاهد با آب چاه آبیاری شد. در فرایند مدل‌سازی از ترکیب توابع کاهش جذب آب، مدلهای اشتقاقی برای شبیهسازی ضرایب کاهش عملکرد محصول ( a) تهیه شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. از دادههای تیمارهای یک مرحله‌ای رشد برای واسنجی مدل‌ها و از دادههای تیمارهای دو مرحله‌ای رشد برای صحت‌سنجی مدل‌ها استفاده شد. بر اساس نتایج، کاربرد بالاترین سطح شوری منجر به کاهش عملکرد ماده خشک تولیدی از 157/2 گرم برای هر بوته (در تیمار S1) تا 115/9، 53/2، 77/7، 86/1، 97 و46/5 گرم در تیمارهای C1، C2، C3، C1C2، C1C3 و C2C3 گردید. نتایج نشان داد که حساسیت گیاه به دو حالت اعمال تنش یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای رشد متفاوت بوده و کاربرد تنش شوری در مراحل حساس رشد (گل‌دهی: C2 و شیری شدن دانه: C3)، تأثیر منفی بیشتری نسبت به تیمارهای C1C2 و C1C3 را به همراه داشت که دلیل آن، سازگاری فیزیولوژیکی گیاه در مراحل اولیه رشد نسبت به تنش شوری است. در این پژوهش مدلهای جمع‌پذیر ون‌گنوختن و ضرب‌پذیر دیرکسن و ماس-هافمن با مقادیر خطای کمتر و همبستگی بالاتر بهعنوان مدلهای بهینه برای شبیهسازی عملکرد محصول قابل توصیه میباشد. همچنین، اعمال تنش شوری دو مرحله‌ای (تا سطح dS.m-1 7) در تیمارهای C1C2 و C1C3، عملکرد بیشتری نسبت به اعمال تنش یک مرحله‌ای در مراحل رشد C2 و C3 داشت.
طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
راضیه بیانی؛ مجتبی خوش‌روش؛ عبدالمجید لیاقت؛ مسعود پورغلام آمیجی
چکیده
با توجه به خشکسالی، امنیت آبی و غذایی کشور با چالشهایی سخت روبه رو است و احیای آن نیازمند برنامهریزی دقیق اجرایی و استفاده از دانش علمی و فناوریهای روز مانند سامانههای نوین آبیاری بهعنوان ابزاری کارا برای مصرف بهینه آب میباشد. بر همین اساس، این پژوهش با هدف بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و بهرهوری آب برنج رقم هوندا در ...
بیشتر
با توجه به خشکسالی، امنیت آبی و غذایی کشور با چالشهایی سخت روبه رو است و احیای آن نیازمند برنامهریزی دقیق اجرایی و استفاده از دانش علمی و فناوریهای روز مانند سامانههای نوین آبیاری بهعنوان ابزاری کارا برای مصرف بهینه آب میباشد. بر همین اساس، این پژوهش با هدف بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و بهرهوری آب برنج رقم هوندا در دو سامانه آبیاری قطرهای سطحی و زیرسطحی در مزرعه شالیزاری واقع در کیاسر در استان مازندران در بهار و تابستان سال 1401 انجام شد. این آزمایش به صورت کرتهای خردشده نواری در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با شش تیمار در سه تکرار در 18 کرت به ابعاد دو در سه متر انجام شد. تیمارها شامل آبیاری قطرهای نواری سطحی با فاصله نوار 25، 50 و 75 سانتیمتر و آبیاری قطرهای زیرسطحی در عمق 30 سانتیمتری از سطح خاک و با همان فواصل نوار. نتایج نشان داد که طول خوشه، تعداد پنجه، ارتفاع بوته و طول ریشه در تیمارهای آبیاری نواری سطحی بهترتیب 1/2 سانتیمتر (6/8%)، 8/19 (49/8%)، 6/9 سانتیمتر (8/2%) و 1 سانتیمتر (6/9%) نسبت به تیمارهای آبیاری قطرهای زیرسطحی افزایش معنی دار داشت. عملکرد دانه، شاخص برداشت، بهره وری فیزیکی و به رهوری اقتصادی در تیمارهای آبیاری نواری سطحی بهترتیب 1664 کیلوگرم در هکتار (40/8%)، 4/7% (14/1%)، 0/27 کیلوگرم بر مترمکعب (38/5%) و242363 ریال بر مترمکعب (38/4%) نسبت به تیمارهای آبیاری قطرهای زیرسطحی افزایش معنیدار داشت. حداکثر عملکرد دانه و شاخص برداشت برابر5834 کیلوگرم در هکتار و40% در فاصله نوار 25 سانتیمتر مشاهده شد. حداکثر بهرهوری فیزیکی برابر 0/93 کیلوگرم بر مترمکعب در فاصله نوار 50 سانتیمتر مشاهده شد. با افزایش فاصله نوار از 25 سانتیمتر به 50 سانتیمتر، بهرهوری فیزیکی 22% افزایش یافت. سپس با فاصله گرفتن بیشتر از نوار، مقدار بهرهوری فیزیکی کاهش یافت. حداکثر بهرهوری اقتصادی نیز برابر836951 ریال بر مترمکعب در فاصله نوار سطحی 50 سانتیمتر مشاهده شد.
طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
مسعود پورغلام آمیجی؛ خالد احمدآلی؛ عبدالمجید لیاقت
چکیده
این پژوهش با هدف انتخاب ویژگیهای مهم برای مدل‌سازی هزینه سامانههای آبیاری تحتفشار با استفاده از دادههای 515 پروژه آبیاری قطرهای در چهار بخش شامل هزینه ایستگاه پمپاژ و سامانه کنترل مرکزی (TCP)، هزینه لوازم داخل مزرعه (TCF)، هزینه نصب و اجرای داخل مزرعه و ایستگاه پمپاژ (TCI) و هزینه کل (TCT) انجام شد. در مرحله اول بانک اطلاعاتی شامل ...
بیشتر
این پژوهش با هدف انتخاب ویژگیهای مهم برای مدل‌سازی هزینه سامانههای آبیاری تحتفشار با استفاده از دادههای 515 پروژه آبیاری قطرهای در چهار بخش شامل هزینه ایستگاه پمپاژ و سامانه کنترل مرکزی (TCP)، هزینه لوازم داخل مزرعه (TCF)، هزینه نصب و اجرای داخل مزرعه و ایستگاه پمپاژ (TCI) و هزینه کل (TCT) انجام شد. در مرحله اول بانک اطلاعاتی شامل 39 متغیر تأثیرگذار در هزینه بخشهای یادشده، تهیه و قیمت تمام پروژه‌ها (1385 تا 1398) برای سال پایه 1400 به‌روزرسانی شد. سپس انتخاب ویژگی با الگوریتمهای مختلف در محیط MATLAB و در دو بخش شامل (1) کل ویژگیها (ویژگیهای قبل از طراحی و ویژگیهای بعد از آن شامل 39 ویژگی) و (2) ویژگیهای قبل از مرحله طراحی (شامل 18 ویژگی) انجام شد. نتایج انتخاب ویژگی نشان داد که مقادیر RMSE و R2 برای بخش کل ویژگیها بهترتیب برابر با 0/007 و 0/92 و برای بخش ویژگیهای قبل از طرحی بهترتیب برابر 0/003 و 0/89 است. از بین الگوریتمهای مختلف برای انتخاب ویژگی، ماشین بردار پشتیبان (SVM) و الگوریتمهای بهینه‌سازی (Wrapper) بهترتیب عنوان بهترین یادگیرنده و روش انتخاب ویژگی شناسایی شدند. نتایج معیارهای ارزیابی نشان داد که دو الگوریتم LCA و FOA برآورد مناسبی را به دست دادند و معیار خطای آن در بخش کل ویژگیها بهترتیب 0/0020و 0/0018 و همبستگی آن 0/94 و 0/94 به دست آمد. در بخش ویژگیهای قبل از طراحی نیز این معیارها بهترتیب 0/0006 و 0/95 برای هر دو الگوریتم بود. در نهایت در بخش کل ویژگیها، 10 مورد از 39 ویژگی و در بخش ویژگیهای قبل از طراحی، 8 مورد از 18 ویژگی بهعنوان مؤثرترین ویژگیها انتخاب شد. نتایج انتخاب مؤثرترین ویژگیها که بر هزینه بخشهای مختلف سامانه آبیاری قطرهای اثرگذارند، میتواند مدل‌سازی هزینه سامانهها را سادهتر و سریع‌تر کرده و ضمن کاربرد در کارهای پژوهشی، در عمل نیز برآورد و مدیریت هزینه‌ها را قبل از طراحی و اجرای این طرحها ممکن کند.
محمد سعید جعفری؛ حمیده نوری؛ عبدالمجید لیاقت؛ حامد ابراهیمیان
چکیده
کاهو یکی از مهمترین سبزی‌های برگی است که بیشتر برای مصارف تازهخوری و سالادی استفاده میشود. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر هم‌زمان سطوح مختلف آب و نیتروژن بر عملکرد کاهو رقم آیسبرگ و یافتن بهترین میزان آبیاری و کودآبیاری نیتروژن برای تولید این گیاه در روش آبیاری قطرهای بود. کشت کاهو رقم آیسبرگ، به صورت آزمایش فاکتوریل ...
بیشتر
کاهو یکی از مهمترین سبزی‌های برگی است که بیشتر برای مصارف تازهخوری و سالادی استفاده میشود. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر هم‌زمان سطوح مختلف آب و نیتروژن بر عملکرد کاهو رقم آیسبرگ و یافتن بهترین میزان آبیاری و کودآبیاری نیتروژن برای تولید این گیاه در روش آبیاری قطرهای بود. کشت کاهو رقم آیسبرگ، به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در سال ۱۳۹۷ شامل سه تیمار آبیاری (I2، I1و I3 به ترتیب برای تأمین ۱۰۰%، ۸۰% و ۶۰% تبخیر- تعرق گیاه) و چهار تیمار نیتروژن (N3، N2، N1 و N4 به ترتیب مجموعاً ۱۰۵، ۷۰ و ۳۵ و صفر کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و در سال ۱۳۹۸ شامل دو تیمار آبیاری (I1 و I3) و دو تیمار نیتروژن (N1 و N4) بود. نتایج حاکی از تأثیر تیمارهای آبیاری، نیتروژن، و اثر متقابل آنها بر عملکرد بازارپسند کاهو بود اما ماده خشک تولیدی تنها تحت تأثیر تیمارهای آبیاری و نیتروژن قرار گرفت. حداکثر عملکرد بازارپسند و ماده خشک تولیدی، به ترتیب برابر با ۱/۶۶ تن در هکتار و ۲/۲۷۲۸ کیلوگرم در هکتار برای تیمار آبیاری کامل با ۱۰۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (I1N1) بهدست آمد. حداقل عملکرد بازارپسند و ماده خشک تولیدی نیز مربوط به تیمار ۶۰% تبخیر- تعرق با ۳۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار (I3N3)، به ترتیب برابر با ۵/۳۷ تن در هکتار و ۶/۱۹۲۹ کیلوگرم در هکتار بود. حداکثر و حداقل بهرهوری آب آبیاری برای عملکرد بازارپسند کاهو به ترتیب برابر 21/63 و 15/38 کیلوگرم بر مترمکعب برای تیمار I2N1 و I3N3 بهدست آمد. تابع‌های تولید خطی و غیرخطی عملکرد-آب و عملکرد-نیتروژن برای کاهو رقم آیسبرگ بهدست آمد که در شرایط محیطی مشابه در تحقیقات و کاربردهای اجرایی میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
علی اکبر عزیزی زهان؛ عبدالمجید لیاقت؛ مهدی شهابی‌فر
چکیده
به منظور تکمیل و تفکیک شاخصهای بهرهوری آب متناسب با شرایط واقعی، ارائه یک سنجه برای ارزیابی مطلوبیت شاخص بهرهوری و ایجاد امکان تعمیمپذیری نتایج ضروری است. لذا در این پژوهش با نگاه فرآیندی به نظام تولید محصولات کشاورزی و با لحاظ قابلیتها و محدودیتهای اقلیم، اراضی و گیاه در چرخه پیچیده آب- خاک- گیاه- اتمسفر و انسان، پژوهشهای ...
بیشتر
به منظور تکمیل و تفکیک شاخصهای بهرهوری آب متناسب با شرایط واقعی، ارائه یک سنجه برای ارزیابی مطلوبیت شاخص بهرهوری و ایجاد امکان تعمیمپذیری نتایج ضروری است. لذا در این پژوهش با نگاه فرآیندی به نظام تولید محصولات کشاورزی و با لحاظ قابلیتها و محدودیتهای اقلیم، اراضی و گیاه در چرخه پیچیده آب- خاک- گیاه- اتمسفر و انسان، پژوهشهای مختلف بهرهوری آب (Wp ) گروهبندی و تحلیل شد. شاخصهای پتانسیل بهرهوری آب اقلیمی (PCWp )، پتانسیل بهرهوری آب اراضی (PLWp )، بهرهوری آب واقعی (AWp )، شکاف بهرهوری آب (WPG)،شاخص مدیریت بهرهوری آب (WPMI) و سطح مدیریت بهرهوری آب (WPML) تعریف شد و روش تعیین آنها ارائه گردید. شاخصها برای سه مزرعه ذرت علوفهای در دشت مغان تعیین و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که تغییر در تقویم زراعی و شرایط خاک مزرعه، شاخصهای PCWp و PLWp را متاثر میسازد، بهطوریکه PCWp از 31 تا 46 در مزارع شماره 1 و 3 و PLWp از 26 تا 42 کیلوگرم بر متر مکعب در مزارع 2 و3 متغیر بود. AWp همواره کمتر از PLWp و متاثر از مدیریت مزرعه بر مقدار عملکرد و متناسب بودن تخصیص و مصرف آب با عملکرد واقعی بود و در بهترین شرایط برابر 27، 24 و 39 کیلوگرم بر متر مکعب برای مزارع 1، 2 و 3 بود. در شرایط تخصیص آب متناسب با تقویم زراعی و تولید واقعی و بهصورت ویژه مکان، WPGبه شدت کاهش یافت و برابر 2/0، 2/2 و 5/3 کیلوگرم بر متر مکعب برای مزارع 1، 2 و 3 بود. در عمل صرفا با شاخص AWp نمیتوان قضاوت، تحلیل و مقایسه درستی از وضعیت مدیریت بهرهوری آب در شرایط مختلف اراضی به دست آورد. شاخصهای بی بعد WPMIو WPMLکه در این مقاله معرفی شده برای این منظور مناسب است. [1] [1]- بخشی از اعتبارات این پژوهش از محل پروژه شماره 961738-096-10-10-2 موسسه تحقیقات خاک و آب تامین شده است.
مسعود پورغلام آمیجی؛ عبدالمجید لیاقت؛ آرزو نازی قمشلو؛ مجتبی خوش روش
چکیده
مشکل شوری خاک در برخی از شالیزارهای نواحی حاشیه دریای خزر به دلیل همجواری با دریا و قرارگیری در مناطق کم‌ارتفاع با سطح ایستابی کم‌عمق و شور به چشم می‌خورد. همچنین، با توجه به اینکه برنج یکی از مهمترین گیاهان راهبردی برای اقتصاد کشور و مردم این منطقه محسوب میشود، بررسی امکان تولید برنج در حضور سطح ایستابی کم‌عمق و شور امری ضروری ...
بیشتر
مشکل شوری خاک در برخی از شالیزارهای نواحی حاشیه دریای خزر به دلیل همجواری با دریا و قرارگیری در مناطق کم‌ارتفاع با سطح ایستابی کم‌عمق و شور به چشم می‌خورد. همچنین، با توجه به اینکه برنج یکی از مهمترین گیاهان راهبردی برای اقتصاد کشور و مردم این منطقه محسوب میشود، بررسی امکان تولید برنج در حضور سطح ایستابی کم‌عمق و شور امری ضروری است. این پژوهش در سال 1396 در مرکز تحقیقات آب و هواشناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج-دانشگاه تهران در یک مدل فیزیکی (لایسیمتر بزرگ) انجام گرفت. پژوهش حاضر در لایسیمتر فلزی عایق تحت دو تیمار اصلی با سطح ایستابی کم‌عمق و غیرشور (FSG) و در حضور سطح ایستابی کم‌عمق و شور (SSG) به انجام رسید. شوری آب آبیاری برابر dS/m 94/0برای هر دو تیمار بوده و شوری آب زیرزمینی کم‌عمق در عمق 40 سانتیمتری از سطح خاک برای تیمار SSGبهصورت تغذیه مصنوعی از پایین در dS/m20 تنظیم گردید. نتایج پروفیل شوری خاک در تیمار SSGحاکی از اختلاط کم آب شور و شیرین در منطقه بینابینی (از زیر سخت لایه یعنی عمق 30 تا 40 سانتیمتری از سطح خاک) و تاثیر ناچیز شوری بر منطقه ریشه بود. دلیل این امر وجود دائمی لایه آب در شالیزار و جریان رو به پایین آب میباشد که میتواند از جریان رو به بالای آب شور و صعود مویینگی جلوگیری کند. این مساله باعث شد تا عملکرد برنج تحت تاثیر قرار نگیرد و دچار افت نشود. نتایج حاصل از مقایسه میانگین پارامترهای عملکرد نیز همین امر را تصدیق میکند و نشان میدهد که شوری آب زیرزمینی کم‌عمق بر پارامترهای سطح برگ (LAI)، طول ریشه (RL)، ارتفاع بوته (PL)، پایداری غشا (MSI) و کلروفیل (SPAD)، محتوای آب نسبی (RWC) و زیست‌توده (BIO) در دو تیمار اثر قابل توجهی نداشته و باعث شده که اختلاف ناچیزی بین پارامترهای عملکرد حاصل شود. اختلاف پارامترهای عملکرد تیمار شاهد نسبت به شوری، از حدود 1% تا 12 % بوده است. ضمن اینکه عملکرد دانه و بیولوژیک در تیمار SSG نسبت به FSG بهترتیب 2/3% و 5/4 % کاهش یافته است. بنابراین با توجه به آبشویی قابل‌توجه خاک بعد از کشت، کاهش ناچیز محصول و تحلیل حرکت آب و املاح در خاک، میتوان تولید برنج را در این نوع اراضی مدنظر قرار داد. همچنین با استفاده مفید و کارآمد از اراضی دارای مشکلات شوری آب زیرزمینی کم‌عمق میتوان از فشار روی منابع آب و خاک متعارف کاست.
حامد نوذری؛ آذین پورصدری؛ سعید آزادی؛ عبدالمجید لیاقت
چکیده
پس از نصب سیستم زهکشی زیرزمینی، از شروع بهرهبرداری از شبکه‌آبیاری و زهکشی تا پیش از رسیدن به حالت کم و بیش پایدار، کیفیت زهاب اراضی شور پیوسته در حال تغییر میباشد. زمان رسیدن به حالت تعادل در مناطق با آب زیرزمینی شور ممکن است چندین سال به طول بیانجامد. در این راستا آزمایشهای مزرعهای بهمنظور شناخت شرایط موجود حاکم بر سامانههای ...
بیشتر
پس از نصب سیستم زهکشی زیرزمینی، از شروع بهرهبرداری از شبکه‌آبیاری و زهکشی تا پیش از رسیدن به حالت کم و بیش پایدار، کیفیت زهاب اراضی شور پیوسته در حال تغییر میباشد. زمان رسیدن به حالت تعادل در مناطق با آب زیرزمینی شور ممکن است چندین سال به طول بیانجامد. در این راستا آزمایشهای مزرعهای بهمنظور شناخت شرایط موجود حاکم بر سامانههای آبی مفید میباشند، لیکن محدودیتهای قابل توجهی نیز دارند. در این شرایط مدلهای شبیهسازی از جمله روشهایی میباشند که این محدودیتها را تا حدود زیادی مرتفع میسازند. در این تحقیق عملکرد مدل DRAINMOD-Sدر شبیهسازی حجم زهاب تولیدی، شوری زهاب خروجی و نوسانات سطح ایستابی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای اعتباریابی نتایج مدل از دادههای جمعآوری شده در سال زراعی 87-1386 مزرعه ARC1-18واقع در اراضی تحقیقاتی مرکز تحقیقات نیشکر (واحد توسعه کشت نیشکر و صنایع جانبی امیرکبیر، استان خوزستان) استفاده گردید. این اطلاعات شامل داده های هواشناسی و خاک، دبی خروجی زهکشها، شوری آب آبیاری، شوری آب درون پیزومترها و شوری زهاب بودند. پس از تجزیه و تحلیل آماری و محاسبه ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) و خطای استاندارد (SE)، میزان برازش میان مقادیر واقعی و شبیهسازی شده شوری زهاب خروجی، شوری آب زیرزمینی، نوسانات سطح ایستابی و دبی خروجی زهکش بررسی شد. از این نظر، شاخص آماری RMSEبرای شوری زهاب خروجی 76/4 دسیزیمنس بر متر، شوری آب زیرزمینی 82/0 دسیزیمنس بر متر، تراز سطح ایستابی 2/21 سانتیمتر و دبی خروجی زهکش 2/1 لیتر بر ثانیه برآورد گردید که دقت نسبتاً خوبی را نسبت به شرایط واقعی نشان میداد. بر پایه نتایج، مدل حاضر می تواند نوسانات سطح ایستابی، دبی زهاب خروجی از لولههای زهکش و شوری آن را در خوزستان (با سطح ایستابی کم عمق و شور) شبیهسازی کند.
مریم علیزاده؛ پیمان افراسیاب؛ محمد رضا یزدانی؛ عبدالمجید لیاقت؛ معصومه دلبری
چکیده
زهکشی میانفصل و پایانفصل در مرحله برداشت برنج دو عملیات مهم مدیریت آبیاری در شالیزار است که بهترتیبسببافزایشعملکردمحصولوشرایط مناسبتربرایبرداشتبرنجمیشوند. بهدلیل شرایط منحصربهفرد اراضی شالیزاری استان گیلان، تصمیمگیری در مورد فاصله (L) و عمق (D) مناسب زهکشهای زیرزمینی و معادله مناسب برای تعیین فاصله زهکشها ...
بیشتر
زهکشی میانفصل و پایانفصل در مرحله برداشت برنج دو عملیات مهم مدیریت آبیاری در شالیزار است که بهترتیبسببافزایشعملکردمحصولوشرایط مناسبتربرایبرداشتبرنجمیشوند. بهدلیل شرایط منحصربهفرد اراضی شالیزاری استان گیلان، تصمیمگیری در مورد فاصله (L) و عمق (D) مناسب زهکشهای زیرزمینی و معادله مناسب برای تعیین فاصله زهکشها در اراضی شالیزاری در مرحله زهکشی میانفصل و پایانفصل نیازمند تحقیقات میباشد. بنابراین، در این پژوهش، کارایی فاصله و عمق‌های مختلف زهکشهای زیرزمینی در کنترل سطح ایستابی و همچنین دقت معادلات ماندگار و غیرماندگار در دو مرحله زهکشی میانفصل و پایانفصل در اراضی شالیزاری گیلان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای مورد مطالعه شامل شش سیستم زهکشی زیرزمینی معمولی (L7.5D0.8، L10D0.8، L15D0.8، L7.5D1، L10D1، L15D1،زهکش سطحی و شاهد (بدون سیستم زهکشی زیرزمینی و سطحی)) بودند. طول کلیه زهکشهای زیرزمینی 40 متر و جنس لوله‌ها پی‌وی‌سی موج‌دار با قطر 125 میلی‌متر بود. از پوسته برنج بهعنوان پوشش اطراف لولههای زهکش استفاده شد. نتایج نشان داد که زهکش زیرزمینی با فاصله 15 متر و عمق 80 سانتیمتر (بهدلیل ایجاد عمق سطح ایستابی مناسب و عملکرد بیشتر) در مرحله زهکشی میانفصل و در زمان برداشت برنج زهکشهای با فاصله 10 متر و عمق 80 سانتیمتر (به دلیل بیشترین مقاومت به نفوذ پنترومتر و کمترین رطوبت وزنی خاک) بهعنوان بهترین تیمار زهکشی در مرحله زهکشی پایان فصل قابل پیشنهاد هستند. معادله داگان، هوخهات و معادله ترکیبی باور و ونشیلفگارد با معادله هوخهات به عنوان معادلات مناسب برای تعیین فاصله زهکشها در مرحله زهکشی میانفصل بهدست آمد. همچنین، برای زهکشی در زمان برداشت برنج، معادله هوخهات، کرکهام، داگان، گلوور- دام و معادله ترکیبی باور و ونشیلفگارد با معادله هوخهات به عنوان فرمول مناسب برای تعیین فاصله زهکشهای زیرزمینی انتخاب شدند.
حمیدرضا جوانی؛ عبدالمجید لیاقت؛ علیرضا حسن‌اقلی
چکیده
کاربرد مجدد فاضلاب شهری تصفیه شده در کشاورزی و تغذیه مصنوعی در مناطق خشک و نیمه خشک، مورد توجه متخصصان قرار دارد. اجرای عملیات تغذیه مصنوعی به منظور تصفیه فاضلاب، سرنوشت مواد اضافه شده به خاک به وسیله فاضلاب از نظر انتقال آلایندهها به آبخوان و میزان تصفیه و حذف آلودگیها به وسیله خاک از موارد بسیار مهم است. در اجرای این تحقیق از ...
بیشتر
کاربرد مجدد فاضلاب شهری تصفیه شده در کشاورزی و تغذیه مصنوعی در مناطق خشک و نیمه خشک، مورد توجه متخصصان قرار دارد. اجرای عملیات تغذیه مصنوعی به منظور تصفیه فاضلاب، سرنوشت مواد اضافه شده به خاک به وسیله فاضلاب از نظر انتقال آلایندهها به آبخوان و میزان تصفیه و حذف آلودگیها به وسیله خاک از موارد بسیار مهم است. در اجرای این تحقیق از ستونی استوانهای و L شکل از جنس PVC به قطر 30 سانتیمتر، برای شبیهسازی حرکت قائم و نیز حرکت آب در لایه آبدار کم عمق در عملیات تغذیه مصنوعی استفاده شد. طول قسمت افقی 300 سانتیمتر و طول قسمت عمودی250 سانتیمتر در نظر گرفته شد. ستون مورد نظر از خاک لوم شنی پر شد و از فاضلاب تصفیه شده تصفیه خانه ماهدشت استان البرز برای اجرای عملیات تغذیه مصنوعی استفاده شد. تأثیر استفاده از راهبرد مدیریتی غرقابی دائم به مدت 40 روز و یک دوره خشکی در حذف آلایندههای پساب در طول ستون خاک، در مدت زمان انجام آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. مقادیرBOD5 ،COD ، EC، کلیفرم، کلیفرم مدفوعی، فسفر و نیترات در پساب ورودی و در نمونههای جمعآوری شده از طول مسیر حرکت به فواصل یکمتر اندازهگیری گردید. نتایج بهدست آمده حاکی از کارایی بالای ستون خاک در حذف آلایندههای فوق وکارایی پایین ستون خاک در حذف نیترات میباشد، بهصورتی که مقادیر حذفBOD5 ، COD، EC، کلیفرم، کلیفرم مدفوعی، فسفر و نیترات در بهترین حالات بهترتیب 4/96%، 8/91%، 4/15%، 3/99%، 4/99%، 4/92 % و 2/17 % بهدست آمد. مقایسه مقادیر این شاخصها با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست ایران نشان میدهد که میتوان از پساب خروجی از سیستم در آبیاری استفاده نمود. البته به این نکته باید توجه شود که اصولا استفاده از پسابها و فاضلابها در آبیاری محصولات خوراکی کشاورزی توصیه نمیشود.
مریم علیزاده؛ پیمان افراسیاب؛ محمدرضا یزدانی؛ عبدالمجید لیاقت؛ معصومه دلبری
چکیده
کشت دوم در اراضی شالیزاری دارای مزیت‌های اقتصادی ناشی از تولید محصولات کشاورزی (کلزا، باقلا، سیر، تریتیکاله، سویا و...)، آماده‌سازی بستر شالیزار برای برداشت مکانیزه محصول، تقویت اقتصاد خانوار کشاورزان برنج‌کار، افزایش انگیزه کشاورزان به ماندن در روستا است. به دلیل عدمقابلیت زهکش‌هایسطحی درتخلیهسریعآباز منطقهریشه،شرایطمناسببرایکشتدومدراراضی ...
بیشتر
کشت دوم در اراضی شالیزاری دارای مزیت‌های اقتصادی ناشی از تولید محصولات کشاورزی (کلزا، باقلا، سیر، تریتیکاله، سویا و...)، آماده‌سازی بستر شالیزار برای برداشت مکانیزه محصول، تقویت اقتصاد خانوار کشاورزان برنج‌کار، افزایش انگیزه کشاورزان به ماندن در روستا است. به دلیل عدمقابلیت زهکش‌هایسطحی درتخلیهسریعآباز منطقهریشه،شرایطمناسببرایکشتدومدراراضی شالیزاریفراهمنشده که می‌توانباایجادسامانه‌هایزهکشی زیرزمینی،علاوهبرایجادشرایط مناسب برایکاشت، داشتوبرداشتبرنج،امکانکشتمحصولاتیغیرازبرنج رادرفصولمرطوبفراهمنمود. این پژوهش برای تعیین فاصله و عمق مناسب زهکشهای زیرزمینی در اراضی شالیزاری بهمنظور فراهم کردن شرایط مناسب برای کشت دوم، در 5/1 هکتار از اراضی شالیزاری مؤسسه تحقیقات برنج کشور در استان گیلان در سال زراعی 1393 به انجام رسید. تیمارهای مورد آزمایش شامل L7.5D0.8، L10D0.8، L15D0.8، L7.5D1، L10D1و L15D1، زهکش سطحی، و شاهد (بدون زهکشی) بود. طول کلیه خطوط 40 متر و جنس لوله‌ها پی‌وی‌سی موج‌دار با قطر 125 میلی‌متر است. از پوسته برنج بهعنوان پوشش اطراف لولههای زهکش استفاده شد. نتایج نشان داد کهزهکش‌های زیرزمینی با فاصله 15 متر نتوانسته‌اند عمق سطح ایستابی را به حد قابل قبولی پایین بیاورند و فقط قادر بودند شرایط را برای کشت گیاهانی نظیر شوید، جعفری، شاهی، تره (که عمق توسعه ریشه کمی دارند) فراهم کنند. همچنین، زهکشهای سطحی باعث کاهش 22 درصد در میزان آب مازاد خاک نسبت به شاهد شد. در نهایت نتایج نشان داد که برای فراهم کردن شرایط مناسب برای کشت گیاهانی نظیر کلزا و باقلا، زهکشهای زیرزمینی با فواصل 5/7 و 10 متر مناسب است که با توجه به زهکشی بیش از حد در فاصله زهکش 5/7 متر، زهکشهای زیرزمینی با فاصله 10 متر بهعنوان فاصله مناسب در مرحله زهکشی بهمنظور کشت دوم انتخاب شد و با توجه به عدم معنی‌داری تفاوت سطح ایستابی بین تیمارهای L10D1و L10D0.8، زهکشهای زیرزمینی با عمق 8/0 متر مناسب تشخیص داده شد.
بیژن نظری؛ عبدالمجید لیاقت؛ مسعود پارسی‌نژاد؛ صفیه بهمن‌‌پوری؛ حمزه‌علی علیزاده
چکیده
با افزایش یافتن تعرفههای انرژی، بحث مصرف انرژی و هزینههای مربوطه در سامانههای آبیاری ابعاد تازهای به خود گرفته است و در موفقیت این طرحها نقش مهمی بر عهده خواهد داشت. در این تحقیق مبانی تئوریک اثر عوامل طراحی و مدیریتی سامانههای آبیاری تحت فشار بر هزینههای انرژی تبیین گشته و با آنالیز حساسیت هزینههای انرژی به ...
بیشتر
با افزایش یافتن تعرفههای انرژی، بحث مصرف انرژی و هزینههای مربوطه در سامانههای آبیاری ابعاد تازهای به خود گرفته است و در موفقیت این طرحها نقش مهمی بر عهده خواهد داشت. در این تحقیق مبانی تئوریک اثر عوامل طراحی و مدیریتی سامانههای آبیاری تحت فشار بر هزینههای انرژی تبیین گشته و با آنالیز حساسیت هزینههای انرژی به این عوامل، ملاحظات طراحی بهینه سامانه از حیث مصرف انرژی لازم مطرح شده است. همچنین 45 سامانه آبیاری تحتفشار استان قزوین (عمدتاً در محدوده شبکه آبیاری قزوین) از انواع آبیاری بارانی کلاسیک با آبپاش متحرک، بارانی متحرک پیوسته (سنتر و لینیر) و آبیاری موضعی از نظر مصرف انرژی ارزیابی شده و انرژی لازم در هر سامانه برای تامین یک متر مکعب آب در این سیستمها بهترتیب 290/0، 205/0 و 202/0 (KWh/m3) محاسبه گردید که اهمیت لحاظ بررسی میزان مصرف انرژی در انتخاب سیستم آبیاری مناسب در برنامهریزیهای منطقهای و ملی را خاطرنشان میسازد. همچنین برای محصولات کشاورزی عمده شبکه آبیاری قزوین میزان مصرف انرژی و هزینههای مربوطه به واسطه کاربرد سامانههای تحتفشار برای آبیاری محاسبه شد که در مطالعات تعیین الگوی کشت و تحلیلهای اقتصادی میتواند مفید باشد. علاوه بر ضرورت انتخاب سامانه آبیاری کم مصرف انرژی، طراحی صحیح این سامانهها، انتخاب پمپ با راندمان بالا در نقطه کار سامانه و بهرهبرداری و نگهداری اصولی از ایستگاه پمپاژ طبق دفترچه پمپ، در کاهش هزینههای انرژی این سامانهها اهمیت بالا دارد.
میثم رمضانی؛ شکوفه صالحی؛ عبدالمجید لیاقت؛ محمد علی غلامی سفیدکوهی
چکیده
منحنی نگهداری آب خاک (SWRC) در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله بررسی حرکت آب و املاح در محیط‌های متخلخل غیر‌اشباع کاربرد دارد. این منحنی از جمله مشخصه‌های مهم هیدرولیکی خاک میباشد که اندازهگیری مستقیم آن وقت‌گیر و هزینه‌بر است. در این پژوهش، یک روش بهینه‌سازی با هدف حداقل سازی مربعات خطا، به منظور تخمین پارامترهای معادله ون‌گنوختن ...
بیشتر
منحنی نگهداری آب خاک (SWRC) در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله بررسی حرکت آب و املاح در محیط‌های متخلخل غیر‌اشباع کاربرد دارد. این منحنی از جمله مشخصه‌های مهم هیدرولیکی خاک میباشد که اندازهگیری مستقیم آن وقت‌گیر و هزینه‌بر است. در این پژوهش، یک روش بهینه‌سازی با هدف حداقل سازی مربعات خطا، به منظور تخمین پارامترهای معادله ون‌گنوختن (α و m) با استفاده از دو نقطه اندازهگیری شده از منحنی نگهداری آب شامل رطوبت در نقطه ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی ارائه شده است. مزیت‌های اصلی این روش، سهولت در کاربرد آن و عدم وابستگی آن به بانک داده میباشد. به منظور نشان دادن دقت روش پیشنهادی، سه بانک داده خاک، جمعاً شامل 156 نمونه، که از دو کشور ایران و بلژیک جمعآوری شده، مورد استفاده قرار گرفت. همچنین، از مدل رزتا نیز به منظور تخمین پارامترهای معادله ون‌گنوختن با استفاده از شش پارامتر ورودی شامل درصد شن، سیلت، رس، جرم مخصوص ظاهری و رطوبت اندازهگیری شده در ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی استفاده شد. مقادیر پارامترهای آماری MR، RMSE و AIC برای روش پیشنهادی به ترتیب برابر 0/00084- ، 0/031 و 8636- (cm3.cm-3) و برای مدل رزتا به ترتیب برابر 0/037- ، 0/051 و 7327- (cm3.cm-3) محاسبه شد. مقایسه این مقادیر نشان میدهد که روش پیشنهادی در این پژوهش بسیار کارا بوده و توانسته با دقت بسیار بیشتری نسبت به مدل رزتا، منحنی نگهداری آّب خاک را پیش‌بینی نماید.
حمیدرضا جوانی؛ حسن اوجاقلو؛ عبدالمجید لیاقت
چکیده
اندازهگیری مستقیم پارامترهای منحنی نگهداری آب خاک امری دشوار، حساس و پرهزینه میباشد. یکی از روشهای غیر مستقیم در تخمین منحنی مشخصه آب خاک، مدل نیمه فیزیکی Arya و Paris است که با استفاده از اطلاعات منحنی دانه بندی، منحنی نگهداری آب خاک را برآورد میکند. در مدل یاد شده از یک ضریب تجربی به نام پارامتر مقیاس α، به منظور تخمین ...
بیشتر
اندازهگیری مستقیم پارامترهای منحنی نگهداری آب خاک امری دشوار، حساس و پرهزینه میباشد. یکی از روشهای غیر مستقیم در تخمین منحنی مشخصه آب خاک، مدل نیمه فیزیکی Arya و Paris است که با استفاده از اطلاعات منحنی دانه بندی، منحنی نگهداری آب خاک را برآورد میکند. در مدل یاد شده از یک ضریب تجربی به نام پارامتر مقیاس α، به منظور تخمین اندازه منافذ با فرض کروی بودن ذرات خاک به شعاع استفاده میشود. در این پژوهش، از اطلاعات منحنی دانهبندی، منحنی نگهداری آب خاک، چگالی ظاهری و تخلخل 96 نمونه خاک، شامل چهار نوع بافت شنی، لوم شنی، شنی لوم و سیلتی لوم به منظور ارزیابی روشهای تخمین پارامتر مقیاس استفاده شد. پارامتر مقیاس بهدست آمده به روش خطی در بافتهای شنی و سیلتی لوم به ترتیب با مقادیر 1/34 و 1/25 و استفاده از مقدار ثابت پارامتر مقیاس توصیه شده توسط Arya و همکاران ، در نمونه خاکهای با بافت شن لومی و لوم شنی به ترتیب با مقادیر 1/37 و 1/46 نزدیکترین مقادیر را به مقادیر واقعی محاسبه شده ارائه دادند. نتایج بررسی تغییرات ضریب α در بافت و رطوبتهای مختلف نشان داد، رابطه معناداری بین میزان درصد شن و ضریب تجربی α وجود نداشته، درصورتی که با افزایش رطوبت مقدار ضریب فوق افزایش مییافت، بهطوری که ضریب همبستگی بین تغییرات α با مقادیر رطوبت خاک 0/45 بدست آمد که در سطح 95 درصد معنیدار میباشد.
هادی رمضانی اعتدالی؛ عبدالمجید لیاقت؛ مسعود پارسی نژاد؛ مجتبی رمضانی اعتدالی
چکیده
از دیدگاه کشاورزی، خشکسالی زمانی که رطوبت خاک از نیاز واقعی محصول کمتر باشد و منجر به خسارت در محصول شود، اتفاق میافتد. برای بیان کمی خشکسالی، از شاخصهای خشکسالی استفاده می شود که بیشتر از بارندگی برای محاسبه این شاخصها استفاده میشود. اما خشکسالی از نظر کشاورزی بیشتر به رطوبت خاک توجه نموده و خاک را به عنوان ...
بیشتر
از دیدگاه کشاورزی، خشکسالی زمانی که رطوبت خاک از نیاز واقعی محصول کمتر باشد و منجر به خسارت در محصول شود، اتفاق میافتد. برای بیان کمی خشکسالی، از شاخصهای خشکسالی استفاده می شود که بیشتر از بارندگی برای محاسبه این شاخصها استفاده میشود. اما خشکسالی از نظر کشاورزی بیشتر به رطوبت خاک توجه نموده و خاک را به عنوان محیط اصلی برای تامین نیاز آبی در نظر میگیرد. از مهمترین شاخصهای خشکسالی که رطوبت خاک را به عنوان پارامتر ورودی در نظر میگیرد میتوان به شاخص خشکسالی رطوبت خاک (SMDI) اشاره کرد. اما برای برآورد رطوبت خاک مستلزم استفاده از مدلهایی برای تخمین آن است. هدف از این تحقیق، شبیهسازی رطوبت خاک با استفاده از مدل AquaCrop و استفاده از این نتایج در تعیین شاخص خشکسالی SMDI و مقایسه آن با شاخصهای خشکسالی بر اساس بارندگی مثل PNI، DI، SPI و CZI بین سالهای 2008-1982 در ایستگاه سینوپتیک قزوین است. نتایج شبیهسازی رطوبت خاک با استفاده از مدل AquaCrop نشان داد تغییرات ماهیانه رطوبت خاک در عمق پنج سانتیمتری بسیار شدید است. با افزایش عمق، تغییرات رطوبت خاک کمتر میشود. از عمق حدود 40 سانتیمتر به بعد، رطوبت ثابت باقی میماند. مطوبترین سال در ایستگاه موردنظر با توجه به مقدار شاخص SDMI با مقدار 7/2 در سال 1994 با مقدار و شدیدترین خشکسالی با مقدار 5/1- در سالهای 1997، 1999 و 2008 رخ داده است. در مورد شاخصهای دیگر، بیشترین و کمترین مقدار شاخصهای خشکسالی مطابق با تغییرات بارندگی و در سالهای 1982 و 2008 میباشد. نکته بسیار مهم در مورد شاخص SMDI این است که این شاخص علاوه بر شرایط کنونی رطوبت خاک به شرایط سال قبل نیز توجه دارد. شاخص SMDI کمترین ضریب تعیین را با شاخصهای خشکسالی دیگر و همچنین با بارندگی و تبخیر نشان میدهد